Als een onderneming in financiële nood verkeert en extra financiering nodig heeft, is het eerste stadium van herstructurering vaak om de bestaande financiering tegen het licht te houden. De conclusie kan dan zijn dat de bestaande financiering moet worden vervangen door een nieuwe financiering of moet worden aangevuld met een nieuwe lening of een kredietuitbreiding. Een lopende financiering is niet langer passend als de lening, het krediet, de bankgarantiefaciliteit of andere bancaire producten te duur zijn, de voorwaarden onvoldoende ruimte bieden of de financiering moet worden aangepast.
Overleg met de bank over herfinanciering
De meest voor de hand liggende route is om met de bestaande financier/bank in overleg te treden over de herfinanciering. Dit geldt eens temeer omdat banken bij het aangaan van nieuwe relaties op grond van wet- en regelgeving klantonderzoek moeten doen (Know Your Customer en Customer Due Diligence) wat de nodige tijd kost.
Zoek naar alternatieven
Is er voldoende tijd, is de bestaande bank niet bereid tot herfinanciering of zijn de voorwaarden niet passend, dan kan een andere financier worden gezocht. Die nieuwe financier kan een bank zijn, maar dat hoeft niet. Na de kredietcrisis zijn er meer alternatieve vormen van financiering gekomen. Denk aan:
- vastgoedfinanciering
- activafinanciering
- crowdfunding
- informal investors, etc.
Daarnaast zijn er naast de (groot)banken, veel meer aanbieders van financieringen gekomen. Het kan de moeite lonen om ook niet-bancaire financieringsmogelijkheden te onderzoeken.
Risico’s van herfinanciering
Een nieuwe geldschieter kan de bestaande financiering overnemen en deze tegelijkertijd uitbreiden of alleen de uitbreiding van de financiering voor zijn rekening nemen (stapelfinanciering). Bij dat laatste – een nieuwe partij financiert de uitbreiding – is het van belang om na te gaan of dit is toegestaan door de eerste financier én of er bijvoorbeeld toestemming gegeven moet worden voor zekerheden aan de nieuwe financier. Wordt bij herfinanciering niet voldaan aan de voorwaarden van de eerste bank, dan kan dat een reden voor opzegging van de financiering zijn. Dat moet worden voorkomen.
Een ander risico bij herfinanciering of bij het verstrekken van aanvullende zekerheden, is dat de overige schuldeisers de geldnemer/debiteur verwijten dat hun verhaalspositie door de herfinanciering is benadeeld (paulianeus handelen) of dat dit onrechtmatig is. Voor een bank is dit gevaar minder groot, maar een gefinancierde partij moet dit risico bij herfinanciering scherp in het oog houden.
Voorwaarden voor herfinanciering
De financiële aspecten krijgen bij herfinanciering van een lening of krediet vaak de meeste aandacht. Kan een duurder krediet worden omgezet in een lening met een lagere rente? Is het te financieren bedrag voldoende? Zijn de rente en aflossing passend, is het opslagtarief niet onredelijk hoog, worden er afsluitkosten in rekening gebracht, zijn er jaarlijks terugkerende behandelkosten?
Zijn de nieuwe voorwaarden passend?
Wat regelmatig over het hoofd wordt gezien, zijn de voorwaarden die horen bij de herfinanciering: de juridische componenten dus. Als de voorwaarden voor de bestaande financiering zoveel mogelijk gelijk kunnen zijn voor de nieuwe financiering, dan heeft dat met name voor de onderneming grote voordelen bij de administratie en het beheer van de financiering. Het gebeurt regelmatig dat de bank bij herfinanciering meer zekerheden van de klant verlangt of bijvoorbeeld als eis stelt dat het betalingsverkeer plaats vindt via de bank of dat er meer informatie moet worden verstrekt. Scherp moet worden gekeken of de voorwaarden van de herfinanciering in combinatie met de zekerheden passend zijn.
Moeten de voorwaarden worden uitgebreid?
Als de bestaande zekerheden, zoals pand- en hypotheekrechten, borgtochten of hoofdelijke verbondenheid, voldoende dekkingswaarde hebben (Loan-to-value/LTV), is het de vraag of ingestemd moet worden met een uitbreiding van de zekerheden. Als dan bijvoorbeeld om een pandrecht op spaargelden wordt gevraagd, kan dat betekenen dat er liquiditeitsproblemen ontstaan, terwijl de bancaire positie dit niet verlangt.
Ook bij het vragen van een borgtocht van de DGA in privé om zo ‘skin in the game’ te krijgen, moet worden getoetst of dit strikt noodzakelijk is. Daar staat tegenover dat een bank niet verplicht is tot herfinanciering. Het onderhandelen over de voorwaarden en aanvullende zekerheden dient in dat licht te worden geplaatst.
Bestaande zekerheden blijven in stand
Bij de meeste banken blijven de bestaande zekerheden bij een herfinanciering in stand. Dit wordt vaak in een enkel zinnetje aangegeven, zodat een klant daar niet altijd op bedacht is. Als bij de herfinanciering nieuwe zekerheden worden gevraagd, zoals een uitbreiding of verhoging van het hypotheekrecht, dan betekent dat niet dat de bestaande zekerheden worden vrijgegeven. Dit is alleen het geval als dit uitdrukkelijk en schriftelijk is vastgelegd. De nieuwe zekerheden strekken normalerwijze in aanvulling op de bestaande zekerheden.
Dat een bank bij herfinanciering niet teveel zekerheden mag vragen is ook in het kader van de bijzondere zorgplicht van de bank (artikel 2 van de Algemene Bankvoorwaarden) van belang. De bank moet zorgvuldig zijn in haar dienstverlening en zoveel mogelijk rekening houden met de belangen van de klant. Lees meer over de zorgplicht van banken in dit artikel.
Vergoedingsrente
Wanneer een herfinanciering met zich brengt dat dat een bestaande financiering voor het einde van de looptijd en dus vroegtijdig wordt afgelost, moet er rekening mee worden gehouden dat er een vergoedingsrente (lees: boeterente) verschuldigd is. Dit omdat het opnieuw uitlenen van het terugbetaalde bedrag een lagere rente oplevert, dan de rente van de bestaande lening. In een markt waarin de rente stijgt, zal dit minder een probleem zijn, maar de eerste financier kan ook dan een boeterente in rekening brengen als dit volgt uit de financieringsvoorwaarden. Bij een herfinanciering is het van belang om dit tijdig na te gaan.
Conclusie
Bij een herfinanciering in het kader van een herstructurering van een onderneming is het van belang niet alleen de financiële consequenties na te gaan. De gehele financieringspositie, inclusief de financieringsvoorwaarden en zekerheden, moeten worden geanalyseerd. Zo wordt voorkomen dat een bank te veel zekerheden krijgt of financieringsvoorwaarden stelt, waarover nog onderhandeld had kunnen worden.
