Kredietopzegging door de bank (1): Onder welke voorwaarden?

Als advocaten faillissementsrecht en curatoren hebben wij de afgelopen anderhalf jaar aanzienlijk minder faillissementen gezien dan gebruikelijk. Sterker nog, het aantal faillissementen ligt op het laagste punt in 30 jaar. Ter illustratie: in augustus 2021 zijn 98 bedrijven failliet verklaard, terwijl dat in mei 2013 nog 816 bedrijven waren. Naast de ruimhartige coronasteun is een belangrijke reden in onze ogen dat de Nederlandse banken zich gedurende de coronacrisis coulant hebben opgesteld. Nu de overheid per 1 oktober de coronasteun stopgezet heeft, is onze verwachting dat banken ook weer aanspraak zullen maken op uitgestelde aflossingsverplichtingen.

Gezien het feit dat het overgrote deel van de Nederlandse ondernemers nog steeds gefinancierd wordt door banken en gezien het feit dat een aanzienlijk deel niet of niet voldoende in staat zal zijn om alsnog af te lossen, zal dit ongetwijfeld tot (meer) kredietopzeggingen door banken leiden.

Onze ervaring is dat een kredietopzegging– indien niet tijdig vervangende financiering gevonden wordt – vaak leidt tot faillissement. Het is daarom voor ondernemers van groot belang om te weten wanneer een bank krediet mag opzeggen en wat je het beste kunt doen (of niet kunt doen) om de kans hierop te beperken.

In dit eerste deel van een tweeluik schetsen wij het toetsingskader, dus wanneer mag een bank opzeggen en onder welke voorwaarden? Hierbij zal ook ingegaan worden op de coronacrisis. In het tweede deel geven wij enkele concrete tips voor ondernemers om opzegging te voorkomen of wat te doen als toch opgezegd wordt? Kortom, de do’s en don’ts voor ondernemers.

Bevoegdheid kredietopzegging

Of de bank bevoegd is tot opzegging, hangt af van wat in de overeenkomst of de van toepassing zijnde algemene voorwaarden van een bank is opgenomen. In de regel staat in algemene voorwaarden dat rekening-courant krediet ieder moment opgeëist mag worden. Voor andere vormen van financiering (zoals geldleningsovereenkomsten) zijn vaak nadere gronden bepaald. Hierbij kan gedacht worden aan het staken of overdragen van de onderneming of het niet nakomen van enige verplichting richting de bank. In de praktijk verreweg belangrijkste reden voor opzegging is dat de ondernemer niet meer aan zijn betalingsverplichtingen voldoet.

Vanwege het stoppen van de overheidssteun is onze verwachting dat deze situatie zich het komende jaar weer vaker zal voordoen en dat banken – op grond van hun contractuele bevoegdheid – het krediet in beginsel kunnen opzeggen en opeisen. Hier zitten echter wel grenzen aan.

Belangenafweging

De Hoge Raad heeft in 2014 geoordeeld dat het naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar kan zijn, dat de bank gebruikmaakt van haar contractuele opzeggingsbevoegdheid. De bank dient namelijk ook de belangen van de ondernemer mee te wegen bij haar beslissing om al dan niet op te zeggen.

Bij deze belangenafweging kunnen de volgende omstandigheden een rol spelen:

1. De duur, de omvang, de aard en het verloop van de kredietrelatie
2. Het gedrag en de betrouwbaarheid van de ondernemer
3. Of en in welke mate de ondernemer toerekenbaar tekort is geschoten
4. Een aanmerkelijke afname van de kredietwaardigheid en/of een toename van het risico dat de bank loopt
5. De kans dat de ondernemer zal overleven en de mate waarin de ondernemer bezig is met een reorganisatie
6. De termijn die de ondernemer wordt gegund om herfinanciering te krijgen bij een andere bank
7. Of de bank voor de opzegging overleg heeft gevoerd met de ondernemer en gewaarschuwd heeft voor opzegging
8. Of de bank bepaalde verwachtingen heeft gewekt, zoals het gedurende een bepaalde periode toestaan dat de kredietlimiet wordt overschreden
9. Andere maatschappelijke belangen, zoals het voortbestaan van werkgelegenheid

Afweging van de hiervoor genoemde omstandigheden, kan tot het oordeel van de rechter leiden dat een bank – ondanks contractuele bevoegdheid – niet mocht opzeggen.

Onze inschatting is dat de coronacrisis weliswaar van enige invloed is op deze belangenafweging, maar dat vanwege de ruimhartige overheidssteun hier ook niet teveel waarde aan gehecht moet worden in die zin dat opzegging naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid niet veelvuldig onaanvaardbaar zal zijn.

Wel is goed denkbaar dat de bank een lange(re) termijn moet gunnen aan de ondernemer om te herstructureren, alvorens tot opzegging over te gaan. Ook is goed denkbaar dat als eenmaal opgezegd wordt aan de ondernemer een langere termijn gegund wordt om vervangende financiering te vinden.

Dit zijn maar enkele voorbeelden, maar gezien de handvaten die de jurisprudentie van de Hoge Raad biedt, zien wij zeker (extra) mogelijkheden voor een ondernemer om zich te verzetten tegen (dreigende) kredietopzegging.

(Dreigende) kredietopzegging: schakel een expert in!

Zoals gezegd verwachten wij dat het komende jaar meer faillissementen zullen worden uitgesproken, deels vanwege kredietopzeggingen door banken. Of een bank mag opzeggen en zo onder welke voorwaarden, hangt af van wat in de algemene voorwaarden of overeenkomst is bepaald. Als de bank een contractuele opzeggingsmogelijkheid wil dat niet automatisch zeggen dat zij daarvan ook gebruik mocht maken. Er zal een belangenafweging moeten plaatsvinden. Enkele omstandigheden die hierbij van belang zijn, hebben wij in dit artikel genoemd. Onze inschatting is dat de coronacrisis zeker van invloed is op de belangenafweging, maar dat deze invloed niet overschat moet worden.

Indien u als ondernemer geconfronteerd wordt met een (dreigende) kredietopzegging, dan raden wij u aan om (bij voorkeur in een vroeg stadium) een specialist in te schakelen. Onze ervaring is dat daarmee soms meer tijd voor een herfinanciering afgedwongen wordt, dat een langere opzegtermijn gegund wordt of zelfs dat opzegging voorkomen wordt. Lees hier wat voor u kunnen betekenen.

Lees ook

• Kredietopzegging door Rabobank van OAD financiering geoorloofd
• Kredietopzegging door de bank (2): Wat te doen en wat niet te doen?
• Problemen met de bank
• Kredietopzegging (in coronatijd) deel 2 – Do’s en don’ts
• Kredietopzegging (in coronatijd) deel 1
• Opzegging bankfinanciering en uitwinnen borgtocht