De Afdeling heeft op 13 mei 2020 geoordeeld dat een bouwwerk vergunningvrij kan worden verwijderd en teruggeplaatst voor reparatie. Dit valt namelijk onder gewoon onderhoud. Dit is gunstig omdat voor (ver)bouwen vaak een omgevingsvergunning voor bouwen is vereist. Om een bouwwerk vergunningvrij te kunnen terugplaatsen moeten er een aantal voorwaarden in acht worden genomen. Het onderhoud moet gericht zijn op het behouden van wat er was en het uiterlijk en de omvang mogen niet gewijzigd worden.
Vergunningvrij bouwen
De situaties wanneer er vergunningvrij gebouwd kan worden staan in artikel 2, Bijlage II van het Besluit omgevingsrecht (hierna: Bor). Een van die situaties is “gewoon onderhoud van een bouwwerk, voor zover de detaillering, profilering en vormgeving van dat bouwwerk niet wijzigen”. Zodra er wel sprake is van een verandering in de detaillering, profilering of vormgeving van een bouwwerk is artikel 2, Bijlage II van het Bor niet meer van toepassing. Wel er kan dan sprake zijn van vergunningvrije verandering zoals benoemd in artikel 3 onderdeel 8 van Bijlage II van het Bor. Voor artikel 2 geldt dat het bouwen (waaronder gewoon onderhoud) ook vergunningvrij kan als het strijdig is met de planologische regelgeving. Bij artikel 3 geldt dit niet, daar blijft de planologische vergunningplicht gewoon gelden.
Wat valt er onder gewoon onderhoud?
Met gewoon onderhoud worden werkzaamheden bedoeld die erop gericht zijn te behouden wat er is. Een voorbeeld van gewoon onderhoud is het vervangen van kozijnen door hetzelfde type kozijnen. Het criterium is het gelijk blijven van het uiterlijk. Er is wel een wijziging van detaillering, profilering en vormgeving als de raamindeling wordt aangepast. Het vervangen van houten kozijnen door kunststof kozijnen met een houtachtige uitstraling kan dan weer wel.[1]
Eerder oordeelde de Afdeling dat het omvormen van kantoorruimten tot woonruimten valt niet onder gewoon onderhoud omdat deze werkzaamheden niet gericht zijn op het behouden van de functie. Dat beide functies passen binnen de bestemming doet hier niets aan af.
Met gewoon onderhoud wordt dus gedoeld op het behouden wat er is. De Afdeling oordeelde in 2016 dat het vervangen van rode dakpannen door glimmend zwarte dakpannen valt onder gewoon onderhoud en dus vergunningvrij is. Volgens de Afdeling wijzigen de detaillering, profilering en vormgeving van de dakpannen niet. De wijziging van kleur is dus geen wijziging van de detaillering en kan onder gewoon onderhoud vallen.
De eisen voor een monument zijn overigens strenger, hier mag volgens artikel 3a van bijlage II van het Bor niet vergunningvrij de kleur of materiaalsoort worden veranderd.
Verwijderen en herplaatsen ook vergunningvrij
In een uitspraak van 13 mei 2020 heeft de Afdeling geoordeeld dat het (tijdelijk) verwijderen en herplaatsen van een bouwwerk ook kan kwalificeren als vergunningvrij normaal onderhoud.
De Aldi in Apeldoorn heeft in 2014 een vergunning gekregen voor het plaatsen van een reclamezuil naast de supermarkt. In 2017 is deze reclamezuil aangereden door een vrachtwagen en daarbij ernstig beschadigd geraakt. De reclamezuil is vervolgens verwijderd en elders ondergebracht ter reparatie. Ongeveer 2 maanden na het incident is de reclamezuil teruggeplaatst en wordt er een handhavingsverzoek ingediend. Volgens appellanten is de terugplaatsing van de reclamezuil niet vergunningvrij omdat onder andere het gehele bouwwerk – met uitzondering van de fundering - is afgebroken. Het college stelt dat er sprake is van gewoon onderhoud en dat het dus niet bevoegd is om handhavend op te treden.
De Afdeling oordeelt dat er sprake is van gewoon onderhoud en er dus geen omgevingsvergunning vereist is voor de terugplaatsing. De Afdeling geeft aan dat verschillende omstandigheden hierbij een rol spelen:
- De werkzaamheden waren gericht op het behouden van wat er was voor de aanrijding plaatsvond;
- De omvang en het uiterlijk van de reclamezuil zijn na reparatie niet gewijzigd;
- Fundering van het bouwwerk is niet verwijderd en het overige deel is enkel ten behoeve van herstel tijdelijk verwijderd.
Vergunningvrij bouwen om te behouden wat er was
Het is mogelijk om vergunningvrij bouwwerkzaamheden voor gewoon onderhoud uit te voeren. De werkzaamheden moeten dan zien op het behouden van hetgeen er is. Verwijderen – exclusief fundering - mag voor zover dat nodig is voor de reparatie. Het wijzigen van kleuren kan ook. Gewoon onderhoud met als doel de functie te wijzigen is niet vergunningvrij op basis van art. 2, onderdeel 1 Bijlage II Bor. Dat is mogelijk wel vergunningvrij op basis van art. 3, onderdeel 8 Bijlage II Bor.
Als handhavingsperikelen worden verwacht is het van belang goed te documenteren wat er voorafgaand aan de werkzaamheden was en wat er is gedaan om één en ander te herstellen of onderhouden. Het is ook een optie om een omgevingsvergunning aan te vragen en daarbij aan te geven dat de bouwwerkzaamheden naar mening van de aanvrager vergunningvrij zijn. Als het college die mening deelt, zal het college berichten dat de aanvraag niet in behandeling wordt genomen omdat geen vergunning benodigd is.
[1] NvT bij het Bor (Stb. 2010, 143), p. 140.
