De elektronische handtekening nader beschouwd

De wereld digitaliseert in rap tempo. De coronacrisis en de daarbij gepaard gaande social distancing en reisbeperkingen hebben daar het afgelopen jaar nog eens extra aan bijgedragen. Ook contracten worden veelvuldig online gesloten. Maar hoe zit het in dat kader eigenlijk met een handtekening? Kun je een zogenoemde ‘natte’ handtekening op papier altijd vervangen voor een digitale variant? Volstaat dan een digitale handtekening in een pdf-document? En heeft deze elektronische of digitale handtekening dan ook dezelfde rechtskracht? In dit blog werpen wij een blik op de digitale handtekening.

Wat is de functie van een handtekening?

Een normale, niet-elektronische handtekening heeft geen vast omlijnde definitie in de wet. Uit de literatuur volgt dat een dergelijke handtekening ertoe strekt een verbinding te leggen tussen een natuurlijk persoon (de ondertekenaar), en een tekst op de akte die hij of zij ondertekent. Een handtekening kan in veel gevallen ook worden beschouwd als een wilsverklaring. Door het zetten van een handtekening wordt bijvoorbeeld een aanbod van een verkoper door de koper aanvaard. Een handtekening op een akte heeft daarnaast ook een zekere bewijsfunctie wanneer er een geschil bestaat tussen partijen omtrent bijvoorbeeld de echtheid van een akte. Een elektronische handtekening vervult in beginsel dezelfde functie. Op het moment dat men digitaal een handtekening zet dan is deze elektronische handtekening de schakel tussen de natuurlijke persoon (de ondertekenaar) en de elektronische gegevens.

Wat is de definitie van een elektronische handtekening?

In tegenstelling tot de ‘natte’ handtekening is de digitale handtekening wél in de wet geregeld. De wet spreekt echter niet over digitale handtekening, maar over een zogenoemde elektronische handtekening. In het normale spraakgebruik worden de termen veelal door elkaar gebruikt. De elektronische handtekening heeft dezelfde rechtsgevolgen als een handgeschreven handtekening, mits deze aan de wettelijke definitie van de elektronische handtekening voldoet. Elektronische handtekeningen zijn: ‘gegevens in elektronische vorm die gehecht zijn aan of logisch verbonden zijn met gegevens in elektronische vorm en die door de ondertekenaar worden gebruikt om te ondertekenen’. De elektronische handtekening heeft dus vier vereisten:

• zij bestaat uit elektronische gegevens;
• die gehecht zijn aan of logisch verbonden zijn met;
• andere elektronische gegevens; en
• die door de ondertekenaar worden gebruikt om te ondertekenen.

Drie soorten elektronische handtekeningen

De wet onderscheidt drie soorten elektronische handtekeningen. Elke soort heeft zijn eigen betrouwbaarheidsniveau. Hoe hoger het niveau, hoe meer eisen de wet aan de handtekening stelt. De drie soorten elektronische handtekeningen zijn:

• de gewone elektronische handtekening;
• de geavanceerde elektronische handtekening; en
• de gekwalificeerde elektronische handtekening.

De gewone elektronische handtekening

Een gewone elektronische handtekening heeft dezelfde rechtsgevolgen als een handgeschreven handtekening, indien de methode die daarbij is gebruikt voor ondertekening voldoende betrouwbaar is, gelet op het doel waarvoor de elektronische handtekening is gebruikt en gelet op alle overige omstandigheden van het geval. Het betreft hier een open norm. Van belang is dus dat er gekeken wordt naar het doel van de elektronische handtekening, waarna vervolgens dient te worden beoordeeld of hiervoor een voldoende betrouwbare handtekening is gebruikt. Een gewone elektronische handtekening kan dus bijvoorbeeld een ingescande handtekening zijn van een papieren drager. Zoals een handtekening die in een pdf-document wordt gezet. Maar het kan bijvoorbeeld ook de naam van de ondertekenaar zijn in getypte vorm.

De geavanceerde elektronische handtekening

De geavanceerde elektronische handtekening heeft ten opzichte van de gewone elektronische handtekening als voordeel dat men hiermee een vermoeden van voldoende betrouwbaarheid verkrijgt. Een dergelijke handtekening levert dus een bewijsvoordeel op aangezien de wetgever er vanuit gaat dat aan de eis van voldoende betrouwbaarheid is voldaan. Een geavanceerde elektronische handtekening is een elektronische handtekening die aan vier eisen voldoet:

• zij is op unieke wijze aan de ondertekenaar verbonden;
• maakt het mogelijk de ondertekenaar te identificeren;
• komt tot stand met gegevens voor het aanmaken van elektronische handtekeningen die de ondertekenaar, met een hoog vertrouwensniveau, onder zijn uitsluitende controle kan gebruiken, en;
• is op zodanige wijze aan de daarmee ondertekende gegevens verbonden, dat elke wijziging achteraf van de gegevens kan worden opgespoord.

Het gevolg van deze eisen is dat er een sterkere band ontstaat tussen de identificatie van de ondertekenaar en het ondertekende digitale ‘document’. Het biedt daarnaast waarborgen dat het ‘document’ niet is gewijzigd na de ondertekening. Anders dan bij een gewone elektronische handtekening dient voor een geavanceerde elektronische handtekening een identificatiemiddel met een hoog vertrouwensniveau gebruikt te worden. Een vaak gebruikt middel hiervoor is iDIN-identificatie (online identificeren via de bank). Onduidelijk is echter of deze methode ook daadwerkelijk volstaat voor de geavanceerde elektronische handtekening.

De gekwalificeerde elektronische handtekening

Tot slot bestaat er ook nog de gekwalificeerde elektronische handtekening. Deze handtekening gaat nog een stap verder en komt tot stand door bijvoorbeeld een persoonlijke code van de ondertekenaar te koppelen aan het document via cryptografische techniek. Hoewel gekwalificeerde handtekeningen zeer betrouwbaar zijn, zijn ze vaak enigszins omslachtig in het gebruik. Er is vaak extra hardware nodig om documenten te kunnen ondertekenen. Daarnaast moet de ondertekenaar ook via een speciale procedure zijn geïdentificeerd.

Los van het onderscheid tussen de verschillende soorten handtekeningen is van belang te vermelden dat de gewone elektronische handtekening in principe volstaat, zolang de handtekening maar voldoende betrouwbaar is. De geavanceerde en gekwalificeerde handtekening brengen echter meer waarborgen met zich om deze betrouwbaarheid te garanderen. Op het moment dat een gewone elektronische handtekening niet als voldoende betrouwbaar kan worden aangemerkt kan dat tot serieuze gevolgen leiden. Zo oordeelde de Rechtbank Zeeland-West-Brabant recent nog dat tussen een geldgever en een borg geen geldige overeenkomst van borgtocht was gesloten die strekte tot zekerheid van terugbetaling van een geldlening. De rechtbank was van mening dat het gebruik van een gewone elektronische handtekening ter ondertekening van de overeenkomst van borgtocht niet voldoende betrouwbaar was. De geldgever kon de borgtocht dus niet inroepen jegens de borg. Geldnemer was inmiddels failliet verklaard. Nu de borgtocht onderuit ging, kon geldgever zijn vordering enkel nog indienen in het faillissement van geldnemer.  

Het ondertekenen van akten en bewijskracht

Op grond van de wet is een handtekening ook vereist om aan een akte bewijskracht toe te kennen. De wet maakt een onderscheid tussen authentieke akten en onderhandse akten. Authentieke akten zijn akten die in de vereiste vorm en door de bevoegde ambtenaar zijn opgemaakt (denk bijvoorbeeld aan een notariële akte). Onderhandse akten zijn akten die niet in de vereiste vorm en door een bevoegd ambtenaar zijn opgemaakt. Het plaatsen van een handtekening onder een doorsnee overeenkomst maakt het dus een onderhandse akte. Dergelijke akten zijn in beginsel vormvrij. De wet biedt ook de mogelijkheid om onderhandse akten elektronisch op te stellen. Deze elektronische akten dienen eveneens te zijn voorzien van een – in dit geval – elektronische handtekening. Aan zowel akten op schrift als aan elektronische akten komt dezelfde bewijskracht toe. Bepalingen opgenomen in onderhandse akten leveren tussen partijen dwingend bewijs op. Het gevolg hiervan is dat de rechter niet vrij is in zijn waardering, maar verplicht is de inhoud als waar aan te nemen. Ten opzichte van derden die geen partij zijn bij de onderhandse akte heeft een onderhandse akte vrije bewijskracht. De rechter mag in een dergelijk geval zelf bepalen welke waarde hij aan de akte hecht.

Conclusie

Onze handtekening is wellicht in het dagelijks gebruik geheel vanzelfsprekend, maar heeft in ons recht een belangrijke functie. De wet is wat dit betreft goed voorbereid op de digitalisering van onze samenleving en geeft aan de elektronische handtekening dezelfde rechtskracht als een ‘natte’ handtekening. Het maakt dus in beginsel niet uit of een overeenkomst wordt ondertekend met pen of met een digitale handtekening. Wel is van belang dat de elektronische handtekening voldoende betrouwbaar kan worden vastgesteld. In sommige gevallen is daarom een geavanceerde elektronische handtekening beter geschikt. Niet alleen om fraude te voorkomen, maar ook om zeker te weten dat de juiste persoon de overeenkomst heeft ondertekend.  

Heeft u vragen over het digitaal ondertekenen van overeenkomsten? Neem dan contact op met een van onze specialisten: Valerie Lipman of Joost van Dongen.