Steeds vaker worden gebouwonderdelen, zoals gevels, keukens en zonnepanelen, als dienst (“as-a-service”) aangeboden. De aanbieders van deze diensten kampen met ongekende prijsstijgingen van grondstoffen in de bouw. De wetgever biedt maar heel beperkt ruimte om prijsstijgingen in lopende contracten door te berekenen. In dit verband is het van belang welk type overeenkomst wordt gebruikt voor een as-a-service dienst.
As-a-service dienstverlening is relatief nieuw in de bouw
As-a-service dienstverlening is een relatief nieuwe vorm van dienstverlening in de bouw waarbij de aannemer ook na oplevering betrokken blijft bij het werk. Een voorbeeld hiervan is dat de aannemer tijdens de bouw sensoren aanbrengt in een ‘smart building’ die vervolgens onderhoud en gebruik monitoren. Het gebruik van de sensoren wordt dan aangeboden als dienst, eventueel gecombineerd met een onderhoudsverplichting. Overigens is de as-a-service dienstverlening in de Grond-, Weg en Waterbouw (GWW) al langer gebruikelijk.
Juridisch is nog niet volledig uitgekristalliseerd welk type overeenkomst past bij een as-service-dienst. Er circuleren verschillende modellen met kenmerken van aanneming van werk, huur, lease en opdracht. Onder meer voor het antwoord op de vraag of prijsstijgingen kunnen worden doorberekend, is het van belang welk type overeenkomst wordt gebruikt.
[campagnes]
Wettelijke regelingen bij prijsstijgingen
Met name voor de aannemingsovereenkomst geldt er een specifieke wettelijke regeling over het doorberekenen van kostenverhogende omstandigheden (zoals prijsstijgingen). Daarvoor is vereist dat zich na het sluiten van de overeenkomst prijsstijgingen voordoen, die niet aan de aannemer toerekenbaar zijn én waarmee de aannemer bij contractsluiting geen rekening hoefde te houden. Deze regeling geldt echter alleen voor aannemingsovereenkomsten. Voor huurovereenkomsten, leaseovereenkomsten of overeenkomsten van opdracht, geldt deze regeling dus niet.
Wel is voor alle overeenkomsten de algemene wettelijke regeling inzake onvoorziene omstandigheden van toepassing. Op grond van die bepaling kan de rechter een contract wijzigen en bij as-a-service contracten dus het te betalen maandbedrag verhogen als het gaat om onvoorziene omstandigheden:
- die niet zijn verdisconteerd in de overeenkomst (of partijen de omstandigheden hadden kunnen voorzien is niet relevant);
- die niet voor rekening komen van de partij die zich hierop beroept; en
- waardoor de andere partij in redelijkheid ongewijzigde instandhouding van de overeenkomst niet mag verwachten.
Deze regeling is bedoeld voor uitzonderlijke situaties en in de praktijk zien we dat de regeling niet of nauwelijks wordt toegepast in commerciële relaties.
Welk type overeenkomst geldt er bij as-a-service contracten?
Om prijsstijgingen door te kunnen berekenen is het voor een aannemer in de huidige markt dus het meest gunstig om een splitsing te maken tussen het te realiseren werk en de te leveren dienst. Dat kan via aparte overeenkomsten maar ook door middel van één overeenkomst. In dat laatste geval ontstaat er een gemengde overeenkomst waardoor er twee verschillende regimes (aanneming van werk en huur) van toepassing zijn op verschillende onderdelen van de overeenkomst. Dit is bij dit type dienstverlening echter niet zo eenvoudig want in dat geval moet er ook een splitsing in de prijs worden gemaakt tussen het te realiseren werk en de te leveren dienst. Daarnaast zal er bij een as-a-service constructie een juridische constructie moeten worden opgezet om te voorkomen dat het eigendom van het gerealiseerde werk overgaat op de opdrachtgever.
Denk hierbij bijvoorbeeld aan door een aannemer geleverde en gemonteerde zonnepanelen waarvan het gebruik en onderhoud daarvan als dienst wordt aangeboden. Zonder nadere afspraken zou de eigenaar van het pand waarop de zonnepanelen worden geplaatst, eigenaar worden van de zonnepanelen terwijl dat niet de bedoeling is en de opdrachtgever daar ook niet voor betaald heeft.
Maak contractuele afspraken
Zoals gezegd is het complex en administratief kostbaar om een as-a-service dienst als aannemingsovereenkomst in te steken. Het verdient daarom aanbeveling om in as-a-service contracten afspraken te maken hoe om te gaan met prijsstijgingen gedurende de looptijd van het contract. De wettelijke regels voorzien onvoldoende in een dergelijke regeling voor as-a-service contracten en als er niets wordt geregeld dan zal een aannemer/dienstverlener geen prijsstijgingen kunnen doorberekenen.
Denk voor het maken van afspraken over het doorberekenen van prijsstijgingen bijvoorbeeld aan het vastleggen:
- van welke materialen prijsstijgingen worden doorberekend;
- vanaf welk percentage aan prijsstijging de aannemer mag doorberekenen; en
- welke verdeelsleutel dan gehanteerd wordt.
