Is het echt ‘vrijheid, blijheid’ voor een gemeente bij het vaststellen van een legestarief?

Op 30 juni 2017 heeft de Hoge Raad (link arrest: ECLI:NL:HR:2017:1174)  geoordeeld over de Legesverordening 2013 van de gemeente Rotterdam, waarin een zogenoemd zaagtandsysteem was opgenomen. Ondanks dat zowel de rechtbank Rotterdam, het gerechtshof Den Haag als de advocaat-generaal bij de Hoge Raad oordeelden dat dit systeem in de verordening leidt tot een onredelijke en willekeurige belastingheffing en de Tarieventabel daarmee onverbindend was, oordeelt de Hoge Raad anders.

Wat was er aan de hand?

In deze procedure was een omgevingsvergunning voor een tweetal woningbouwprojecten in de gemeente Rotterdam aangevraagd. Als geschatte bouwkosten voor deze woningbouwprojecten, waarover het legestarief wordt bepaald, heeft de aanvrager bedragen van € 1.375.000,00 en 1.875.000,00 opgegeven.

Op grond van de Tarieventabel die in de gemeentelijke legesverordening was opgenomen werd een tweetal legesaanslagen van € 100.335,00 opgelegd. Deze tarieventabel betrof een zogenoemd zaagtandsysteem, waar afhankelijk van de opgegeven bouwkosten in een bepaalde tariefklasse wordt uitgekomen, waarbij een vast bedrag aan leges wordt geheven.

Onredelijke en willekeurige belastingheffing volgens de rechtbank en het gerechtshof

Zowel de rechtbank als het gerechtshof hadden een streep door dit systeem gezet. Dit systeem leidt namelijk tot een onredelijke en willekeurige belastingheffing. Het gerechtshof (ECLI:NL:GHDHA:2016:2592) licht dat toe door op te merken dat

enige evenredigheid tussen de hoogte van de leges en de hoogte van de bouwsom ontbreekt en er geen verband te zien is tussen de hoogte van de bouwsom en de hoogte van de leges als percentage daarvan. Zo bedragen bij een bouwsom van € 15.400,- de leges 4 % en bij een bouwsom van € 15.400,01, 9,25 %. Bij een bouwsom van € 530.000,- zijn de leges 4,81 %, bij een bouwsom van € 530.000,01, 9,51 % en bij een bouwsom van € 267.000,- bedragen de leges 4,88 %, terwijl de leges bij een bouwsom van € 267.000,01, 9,56 % bedragen.

Vanaf categorie V tot categorie X verdubbelt het tarief als percentage van de bouwsom bijna per overgang. In absolute bedragen bezien per overgang verdubbelt het tarief nagenoeg of meer dan dat vanaf categorie V tot categorie X. Zo bedraagt het tarief voor categorie VIII € 50.378,- en voor categorie IX € 100.335,-.

Het gerechtshof concludeert vervolgens dat dit tariefsysteem, waarbij een overschrijding van een tariefklasse met € 0,01 leidt tot een onevenredige stijging van verschuldigde leges, die zowel in absolute als in relatieve zin dermate fors is, willekeurig en onredelijk is. Het tariefsysteem is daarmee volgens het hof onverbindend en het hof zet een streep door de beide legesaanslagen.

Oordeel Hoge Raad: ‘vrijheid, blijheid’ voor gemeenten bij heffing leges?

De heffingsambtenaar laat het daar niet bij zitten en gaat in cassatie bij de Hoge Raad. Ondanks dat de advocaat-generaal bij de Hoge Raad het oordeel van het gerechtshof deelt, oordeelt de Hoge Raad anders.

De Hoge Raad stelt voorop dat de wetgever aan gemeenten de bevoegdheid heeft gegeven om, behoudens het verbod op het hanteren van draagkracht als verdelingsmaatstaf en met inachtneming van de in de wet opgenomen beperkingen, zelf de in de belastingverordeningen op te nemen heffingsmaatstaven te kiezen voor de gemeentelijke belastingen en rechten. Het staat de gemeenten in beginsel vrij die heffingsmaatstaven op te nemen die zich het beste verstaan met het gemeentelijke beleid en de plaatselijke praktijk van de belastingheffing.

Dat betekent volgens de Hoge Raad dat gemeenten voor de heffing van leges daarom het tarief afhankelijk mogen maken van de bouwsom, maar ook een andere wijze van bepaling van het tarief is toegestaan. Voor onverbindendverklaring is volgens de Hoge Raad slechts plaats indien een regeling is getroffen die in strijd is met de wet of enig algemeen rechtsbeginsel.

Aangezien de wetgever deze vrijheid aan gemeenten heeft gelaten, oordeelt de Hoge Raad dat een ‘zaagtandsysteem’, zoals dat in de Legesverordening 2013 van de gemeente Rotterdam is opgenomen, is toegestaan. De verschillen in belasting, die in de verschillende tariefklassen worden gemaakt, zijn volgens de Hoge Raad ook niet zodanig dat daardoor een inbreuk wordt gemaakt op het gelijkheidsbeginsel of enig ander rechtsbeginsel.

Het gevolg van dit arrest is dat de beide aanslagen van € 100.335,00 alsnog moeten worden voldaan.

Wetgever aan zet

Ondanks dat er (zeer) veel te zeggen valt voor het oordeel van het gerechtshof, volgt uit dit arrest dat het blijkbaar de wetgever is die paal en perk moet stellen aan gemeentelijke legesheffing. Duidelijk is dat de Hoge Raad niet (snel) zal ingrijpen.