Tijdens de Coronapandemie zijn er minder voorraden aangelegd, zijn logistieke processen gestagneerd en is de vraag naar specifieke bouwmaterialen veranderd als gevolg van ontwikkelingen zoals bijvoorbeeld thuiswerken. De vraag naar bouwmaterialen en grondstoffen stijgt waardoor er vanaf begin 2021 sprake is van forse prijsstijgingen.
In eerdere artikelen is uitgelegd hoe opdrachtgevers en aannemers hiermee kunnen omgaan. Aannemers kopen op hun beurt materialen in bij leveranciers. Mogen leveranciers prijsstijgingen altijd doorberekenen aan aannemers? Hoe dit juridisch zit wordt in dit artikel uitgewerkt aan de hand van een fictieve casus.
Casus
Opdrachtgever Janssen vraagt in november 2020 aan Aannemingsbedrijf Pieters om een begroting voor de bouw van een nieuwe woning. Pieters verzoekt Metaalbedrijf Vissers om een offerte voor de voor de woning benodigde metalen profielen. Vissers stuurt daarop op 1 december 2020 een offerte voor een bedrag van € 30.000,--. Vervolgens overhandigt Pieters aan Janssen een begroting voor de bouw van de woning. Onderdeel van de begroting is de door Vissers afgegeven prijs voor de metalen profielen.
Begin 2021 geeft Janssen opdracht aan Pieters voor de bouw van de woning conform de in de begroting afgegeven prijs. Aannemingsbedrijf Pieters bevestigt daarop aan Metaalbedrijf Vissers dat hij akkoord is met de offerte. Vissers wil de profielen echter niet meer voor de in de offerte genoemde prijs leveren omdat de prijzen voor het benodigde metaal in de tussentijd explosief zijn gestegen. Kan Vissers deze prijsstijging nu zomaar doorberekenen aan Pieters?
Is er al een overeenkomst?
De eerste vraag is of Pieters en Vissers al aan de in de offerte genoemde prijs vast zitten. Hiervoor is de tekst van de offerte van belang en eventueel ook de afspraken die zijn gemaakt in bijvoorbeeld raamovereenkomsten of jaarcontracten.
Overeenkomsten komen tot stand door aanbod en aanvaarding. Een offerte is een aanbod en als de offerte wordt aanvaard dan is er sprake van een overeenkomst. Zolang de offerte nog niet is aanvaard, kan de leverancier zijn offerte normaal gesproken intrekken en een nieuwe offerte met een hogere prijs sturen. In het voorbeeld heeft Vissers de offerte niet op tijd ingetrokken waardoor hij gebonden is aan de afgegeven prijs.
Dit kan anders zijn als in de offerte van Vissers staat dat de offerte vrijblijvend is of als daarin een gestanddoeningstermijn is genoemd die is verstreken. Dit laatste betekent dat in de offerte van Vissers staat dat de prijs tot een bepaald moment geldt. Pieters heeft in dat geval tot dat moment de mogelijkheid om de offerte te accepteren. Gedurende de gestanddoeningstermijn mag Vissers de offerte overigens niet intrekken.
Wat staat er in de overeenkomst?
Indien Pieters en Vissers al met elkaar een overeenkomst hebben gesloten, dan moeten we aan de hand van de daarin gemaakte afspraken beoordelen of Vissers de prijsstijging van het metaal mag doorberekenen aan Pieters. Hierbij zijn met name de afspraken van belang die gaan over de prijs van de bestelde metalen profielen. Denk bijvoorbeeld aan een prijsvastbeding. Zo’n beding komt erop neer dat de koopprijs niet meer mag worden gewijzigd en Vissers dus geen prijsstijgingen mag doorberekenen. Vanwege de prijsschommelingen in de huidige markt werken leveranciers overigens niet snel meer mee aan een prijsvastbeding, zeker niet als de materialen in de toekomst moeten worden geleverd.
Het is ook mogelijk dat in de overeenkomst tussen Pieters en Vissers staat dat de prijs van de materialen op het moment van daadwekelijke afroep of levering wordt berekend aan de hand van een specifiek benoemde risicoregeling of index. Het vooraf overeenkomen van een dergelijke regeling voorkomt niet dat prijsstijgingen mogen worden doorberekend door Vissers. Wel geeft het Pieters enige houvast omdat de bekende risicoregelingen en indexen in de praktijk een iets minder grillig verloop kennen en vaak minder explosief stijgen dan de dagprijzen.
In de praktijk zien we ook dat partijen die vaker met elkaar samenwerken afspraken maken over de verdeling van risico’s indien de prijzen van materialen of grondstoffen stijgen. Die afspraken worden dan vaak gemaakt in raam- en/of jaarcontracten. In dat geval maken partijen afspraken over de vraag vanaf welk percentage prijsstijgingen worden doorberekend en wat de verdeelsleutel in dat geval zal zijn.
Wat staat er in de algemene voorwaarden?
Voor het antwoord op de vraag of Vissers de prijsstijging van het metaal aan Pieters mag doorberekenen is ook van belang of er algemene voorwaarden zijn afgesproken. In algemene voorwaarden staan namelijk vaak regels over tussentijdse prijsstijging van materialen en grondstoffen. Indien Vissers is aangesloten bij de Metaalunie zou het zo kunnen zijn dat op de overeenkomst de Metaalunievoorwaarden van toepassing zijn. In deze voorwaarden staat een zogenaamde “doorberekenclausule” die erop neer komt dat het Vissers is toegestaan om prijsstijgingen door te berekenen aan Pieters.
Ook andere in de branche veelgebruikte voorwaarden bevatten vergelijkbare regelingen. Zo kennen de HIBIN- verkoopvoorwaarden (vaak gebruikt door bouwtoeleveranciers) ook een doorberekenclausule en kennen de Algemene voorwaarden voor de levering van betonproducten een minder vergaande variant. Volgens die variant worden wijzigingen van grondstofprijzen alleen verrekend als partijen dat vooraf hebben afgesproken.
In het voorbeeld is het dus van belang dat Pieters en Vissers controleren of er algemene voorwaarden van toepassing zijn en zo ja wat daarin is bepaald over het doorberekenen van prijsstijgingen.
Wat staat er in de wet?
In eerdere artikelen is uitgelegd dat voor aannemingsovereenkomsten de wet een regeling kent om kostenverhogende omstandigheden die ontstaan na totstandkoming van de overeenkomst, door te berekenen aan de opdrachtgever. Pieters en Vissers hebben echter een koopovereenkomst met elkaar gesloten, daarvoor geldt genoemde regeling dus niet.
Wel geldt ook voor koopovereenkomsten de algemene regeling over onvoorziene omstandigheden. Indien er in de overeenkomst tussen Pieters en Vissers of in afgesproken algemene voorwaarden niets is bepaald over prijsstijgingen, dan kan Vissers een procedure starten om zo de prijsstijging af te dwingen of om de hele overeenkomst te ontbinden. Vissers moet in dat geval wel aantonen dat sprake is van onvoorziene omstandigheden die niet voor zijn rekening komen en bovendien dat Aannemingsbedrijf Pieters redelijkerwijs niet van Vissers mag verwachten dat de metalen profielen worden geleverd voor de overeengekomen prijs. In de praktijk zien we dat een beroep op dit artikel in verband met prijsstijgingen zelden wordt toegestaan, zeker niet in commerciële relaties.
Tot slot
Uit dit artikel volgt dat het niet zonneklaar is dat Metaalbedrijf Vissers de prijsstijging van de metalen profielen zomaar kan doorberekenen aan Aannemingsbedrijf Pieters. Allereerst moet worden uitgezocht of Vissers al vast zit aan de in de offerte afgegeven prijs. Indien blijkt dat er een overeenkomst tussen Pieters en Vissers tot stand is gekomen, dan loont het de moeite om zowel de tekst van deze overeenkomst als de eventueel van toepassing zijnde algemene voorwaarden aan een nadere inspectie te onderwerpen. Als er niets is bepaald dan geldt immers het uitgangspunt dat de afgesproken prijs voor de metalen profielen niet wordt aangepast, ook niet bij excessieve prijsstijgingen van het metaal.
