Wet Arbeidsmarkt in Balans

Met de presentatie van het regeerakkoord ‘Vertrouwen in de toekomst’ (in oktober ’17) werd het al aangekondigd; er zitten (weer) flink wat arbeidsrechtelijke wijzigingen in het vat. De nieuw aangetreden minister Koolmees van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft niet stilgezeten. Op 9 april 2018 presenteerde hij de nieuwe ‘Wet Arbeidsmarkt in Balans’ die een correctie op de in juli 2015 in werking getreden Wet Werk en Zekerheid (WWZ) moet vormen. Eén van de doelen van de WWZ was om de kloof tussen ‘vast’ en ‘flex’ te dichten. Uit een evaluatieonderzoek dat in 2016 werd verricht bleek al direct dat die doelstelling niet werd gerealiseerd. Er werd zelfs gesproken van averechtse effecten waarbij werkgevers hun toevlucht alleen maar meer zochten in flexibele arbeid en payrollconstructies. De Wet Arbeidsmarkt in Balans is een nieuwe poging om de arbeidsmarkt te hervormen.

De manier waarop het arbeidsrecht nu is geregeld leidt ertoe dat werkgevers hun keuze voor een arbeidsrelatie (zzp, flexibel, vast) teveel maken op basis van kosten en risico’s in plaats van op basis van de behoeften en aard van het werk, aldus het kabinet. Het doel van de wet is dan ook om dat te corrigeren en werkenden meer perspectief op zekerheid te bieden. De kloof tussen vaste contracten en flexibele arbeid moet (opnieuw) verkleind worden.

Het voorstel

In een notendop zijn de volgende voorstellen zijn gedaan:

• Ontslag wordt ook mogelijk als er sprake is van een optelsom van omstandigheden, de zogenaamde cumulatiegrond. Nu moet de werkgever aan 1 van de 8 ontslaggronden volledig voldoen. Deze nieuwe negende grond geeft de rechter de mogelijkheid omstandigheden te combineren. De werknemer kan een halve transitievergoeding extra krijgen (bovenop de transitievergoeding), wanneer de cumulatiegrond gebruikt wordt voor het ontslag.
• Werknemers krijgen vanaf de eerste dag recht op een transitievergoeding (ontslagvergoeding), ook tijdens de proeftijd.
• De opbouw van de transitievergoeding wordt verlaagd bij lange dienstverbanden.
• Er komt een regeling voor kleine werkgevers om de transitievergoeding te compenseren als ze hun bedrijf moeten beëindigen wegens pensionering of ziekte. Dit wordt verder uitgewerkt in aanvullende regelgeving.
• Verlenging van de proeftijd voor vaste contracten van 2 maanden naar 5 maanden.
• De opeenvolging van tijdelijke contracten (de ketenbepaling) wordt verruimd. Nu is het mogelijk om aansluitend 3 contracten in 2 jaar te aan te gaan. Dit wordt 3 jaar.
• Ook wordt het mogelijk om de pauze tussen een keten tijdelijke contracten per cao te verkorten van 6 naar 3 maanden als er sprake is van terugkerend tijdelijk werk dat maximaal 9 maanden per jaar kan worden gedaan.
• Daarnaast komt er een uitzondering op de ketenregeling voor invalkrachten in het primair onderwijs die invallen wegens ziekte.
• Werknemers die op payrollbasis werken, krijgen dezelfde arbeidsvoorwaarden als de werknemers die in dienst zijn bij de opdrachtgever, met uitzondering van pensioen waar een eigen regeling voor geldt. De definitie van de uitzendovereenkomst wordt niet gewijzigd.
• Er worden maatregelen genomen om verplichte permanente beschikbaarheid van oproepkrachten te voorkomen. Zo moet een werknemer minstens 4 dagen van tevoren worden opgeroepen door de werkgever. Ook houden oproepkrachten recht op loon als het werk wordt afgezegd. De termijn van 4 dagen kan bijy. cao worden verkort tot 1 dag.
• De ww-premie wordt voor werkgevers voordeliger als ze een werknemer een vaste baan aanbieden in plaats van een tijdelijk contract. Nu is de hoogte van de ww-premie afhankelijk van de sector waar een bedrijf actief in is.

De eerste reacties

Het is de vraag of de welbedoelde plannen van de minister het gewenste effect zullen hebben. Werkgeversorganisaties hebben zich afgelopen week kritisch uitgelaten over de plannen. Het duurder maken van flexibel werk, door payrollwerknemers dezelfde arbeidsvoorwaarden toe te kennen, de transitievergoeding te laten opbouwen vanaf de eerste werkdag en de ww-premies voor flexibele werknemers te verhogen, zal er alleen maar toe leiden dat werkgevers zich zullen wenden tot het inzetten van zzp’ers of buitenlandconstructies, stellen zij.

Ook de vakbonden kan de minister overigens niet bekoren met zijn plannen; zij zijn met name ontevreden over de versoepeling van het ontslagrecht en de proeftijd van vijf maanden, waarbinnen de werknemer ‘vogelvrij’ is.

En nu?

Werkgevers-, werknemersorganisaties en alle overige belangstellenden kunnen nu reageren op de inhoud van het wetsvoorstel, dat tot 7 mei ter consultatie voorligt. Mogelijk leiden de reacties ertoe dat het wetsvoorstel nog wordt aangepast. Het definitieve voorstel wordt vervolgens eerst besproken in de Ministerraad, wordt daarna ter advies voorgelegd aan de Raad van State, gaat dan langs de Tweede Kamer en vervolgens nog langs de Eerste Kamer.

Er zijn dus nogal flink wat hobbels te nemen alvorens de nieuwe Wet Arbeidsmarkt in Balans er daadwerkelijk komt, maar dat er weer een en ander gaat veranderen in het arbeidsrechtelijke landschap is zo goed als zeker.

We houden u uiteraard op de hoogte van de ontwikkelingen!