De rol van de Inspectie SZW bij veilig werken op hoogte
Datum: 12 oktober 2020
Gewijzigd 14 november 2023
Geschreven door: Ruud Olde
Leestijd: +/- 2 minuten
Datum: 12 oktober 2020
Gewijzigd 14 november 2023
Geschreven door: Ruud Olde
Leestijd: +/- 2 minuten
Valgevaar is een van de meest voorkomende oorzaken van een arbeidsongeval. Het is dan ook niet voor niks dat hoge eisen worden gesteld aan de zorgplicht van een werkgever in de dakensector. In Roofs 2019 » Roofs 2019-06 Juni, ging Antoinette Niebeek al in op de verstrekkende zorgplicht van de werkgever.
In deze bijdrage wordt ingegaan op de rol van de Inspectie SZW bij het toezicht op en de naleving van veilig werken op hoogte. De insteek van de Inspectie SZW is dat de veiligheid in bedrijven verbetert en het aantal arbeidsongevallen daalt. De Inspectie SZW heeft verschillende bevoegdheden en handhavingsinstrumenten tot haar beschikking. Daarop wordt nader ingegaan aan de hand van de volgende casus.
Een eenmanszaak is gespecialiseerd in dakdekken en het bouwen van dakconstructies. De eigenaar is samen met een medewerker bezig op een schuin hellend rieten dak op ongeveer 5 meter hoogte. Daarbij zijn aan één zijde van het dak geen voorzieningen getroffen om valgevaar tegen te gaan. Dit wordt gezien door twee arbeidsinspecteurs die onverwachts langskomen.[1]
De Inspectie SZW ziet toe op eerlijk, gezond en veilig werken. Zij controleert of werkgevers en werknemers zich houden aan de wet- en regelgeving. In dit artikel ligt de nadruk op toezicht op en handhaving van veilig werken op hoogte.
De werkgever moet op grond van de Arbowet bij alle werkzaamheden waarbij valgevaar bestaat adequate voorzieningen treffen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het plaatsen van een veilige steiger of het aanbrengen van leuningen of hekwerken. Dit allereerst ter bescherming van de werknemer die op hoogte werkt, maar ook vanwege het gevaar dat een werknemer – of een voorbijganger – wordt geraakt door een vallend voorwerp. Volgens de Arbowet is er in elk geval sprake van valgevaar bij aanwezigheid van risico verhogende omstandigheden, openingen in vloeren, of als het gevaar bestaat om 2,5 meter of meer te vallen.
Zoals ook in bovenstaande casus kondigt de Inspectie SZW haar bezoek niet altijd aan. Een inspecteur kan zonder afspraak langskomen en mag de werkplaats controleren zonder toestemming van de ondernemer. De inspecteur kan om inzage vragen in documenten en vragen stellen aan medewerkers. Naast het uitvoeren van controlebezoeken, onderzoekt de inspectie ook ernstige arbeidsongevallen.
Als de inspecteur tijdens een controlebezoek of na een arbeidsongeval constateert dat werkgevers of werknemers de arbeidswetten overtreden, treedt de Inspectie SZW handhavend op. Dat doet de Inspectie met een mix van instrumenten zoals waarschuwingen, boetes en stilleggingen. Welke maatregel wordt genomen, hangt af van de zwaarte van de overtreding. In de bovenstaande casus had de minister SZW op basis van het boeterapport van de inspecteurs aan de werkgever een boete opgelegd wegens overtreding van artikel 3.16 Arbobesluit.
Stel nu dat de dakdekker in de casus enkele maanden later nogmaals wordt gecontroleerd terwijl hij op dat moment werkt zonder (dak)steiger en valharnas. In dat geval kan de Inspectie een verdubbelde boete en een waarschuwing preventieve stillegging van werk opleggen.
De preventieve stillegging is bedoeld als ‘ultimum remedium’. Deze sanctie kan pas worden opgelegd als sprake is van een herhaalde (soortgelijke) overtreding en het bedrijf eerder een officiële waarschuwing heeft gehad. Bij een preventieve stillegging worden in beginsel de werkzaamheden stilgelegd die samenhangen met de overtredingen die zijn begaan. Bij uitzondering kan de inspectie ervoor kiezen om alle werkzaamheden op een locatie of in een bedrijf stil te leggen. Bij het aanwijzen van stil te leggen werkzaamheden wordt rekening gehouden met de maatschappelijke gevolgen. Ook wordt rekening gehouden met de economische gevolgen voor derden en met de aard en omvang van de overtreding.
Naast een boete zijn een waarschuwing en een preventieve stillegging sancties die regelmatig volgen op een controlebezoek of een arbeidsongeval. Het is voor werkgevers van groot belang om na te gaan of de sancties terecht zijn opgelegd. Met name een preventieve stillegging kan enorme (financiële) gevolgen hebben voor de bedrijfsvoering.
Het kan gebeuren dat uw onderneming onverhoopt toch te maken krijgt met een boete, waarschuwing of een preventieve stillegging. Wat kunt u doen?
Besteed aandacht aan de rol van de Inspectie SZW in trainingen en zorg dat werknemers weten wat van ze verwacht wordt tijdens een onaangekondigde controle.
Voordat een boete, een waarschuwing of een preventieve stillegging definitief wordt opgelegd, stuurt de inspectie SZW een brief over het voornemen. In die brief krijgt u de gelegenheid om binnen twee weken een zienswijze in te dienen. In de zienswijze kan worden toegelicht waarom uw bedrijf het niet eens is met de boete of de waarschuwing en welke maatregelen zijn getroffen om verdere overtredingen te voorkomen. Laat deze kans niet voorbij gaan.
U kunt tegen de opgelegde sanctie bezwaar maken en indien nodig beroep. Als in de procedure bijvoorbeeld blijkt dat de Inspectie SZW ten onrechte een overtreding heeft geconstateerd, of u als werkgever een sterk verminderd verwijt te maken valt, kan dat naast het intrekken of verlagen van de boete leiden tot intrekking van de waarschuwing. Schakel zo nodig deskundige partijen in om uw standpunt te onderbouwen.
Een waarschuwing tot preventieve stillegging zal u mogelijk als een zwaard van Damocles boven het hoofd hangen. Een officiële waarschuwing blijft namelijk vijf jaar van kracht. Gedurende die periode loopt een onderneming het risico dat de bedrijfsvoering wordt stilgelegd als opnieuw een overtreding wordt geconstateerd. U kunt een verzoek indienen om intrekking van de schriftelijke waarschuwing. Hiervoor moet u actief aan de slag gaan met de verbeterpunten. Als de maatregelen voldoende en aantoonbaar zijn geïmplementeerd, kunt u een intrekkingsverzoek indienen.
Tot slot is relevant dat de Inspectie SZW een nieuwe aanpak heeft voor arbeidsongevallen waarbij het slachtoffer licht letsel heeft opgelopen. Bij deze aanpak krijgt de werkgever een eigen verantwoordelijkheid. De werkgever moet zelf de toedracht van het ongeval in kaart brengen en een verbeterplan opstellen. Ongevallen waarbij het slachtoffer ernstig gewond raakt of waarbij iemand is overleden, blijft de Inspectie SZW onderzoeken op de reguliere manier.
[1] ABRvS, 13 februari 2019, ECLI:NL:RVS:2019:423.
Als advocaten voor ondernemers begrijpen wij het belang van voorop blijven. Samen met ons heeft u alle kansen en risico’s in het vizier. Neem gerust contact met ons op en laat u persoonlijk informeren over onze diensten.