Integriteitskwesties bij het openen en sluiten van bankrekeningen

Het gebeurt regelmatig dat een bank de bankrekening (of de financiering) van een onderneming opzegt vanwege integriteitsproblemen.

Banken spelen een grote rol in het betalingsverkeer. Zij hebben een belangrijke functie daar waar het integriteitskwestie van hun klanten betreft en hebben een poortwachtersfunctie. Als zij die functie niet goed vervullen, lopen banken zelf grote risico’s om door hun toezichthouders aangesproken te worden. Een aantal bekende Nederlandse grootbanken heeft in de afgelopen jaren hoge boetes opgelegd gekregen voor tekortkomingen bij het bestrijden van witwassen.

Het vergrootglas waaronder banken liggen, brengt met zich dat zijzelf ook kritischer kijken naar hun nieuwe en bestaande cliënten. Het openen van een zakelijke bankrekening is lang niet eenvoudig. De bank dient een cliëntenonderzoek te doen en de potentiële cliënt zal onder meer inzicht moeten geven in de herkomst van middelen en in zijn geldstromen. Voor een aantal sectoren, zoals bijvoorbeeld betaaldienstverleners, elektronische geldinstellingen en stichtingen derdengelden, maar ook voor de coffeeshopbranche, is het openen van een zakelijke bankrekening zelfs bijzonder lastig. Terwijl het gaat om legale sectoren, wordt hen de toegang tot het reguliere betalingsverkeer en daarmee het handelsverkeer ontzegt, door het door banken te hanteren (restrictieve) beleid.

De aanscherping van integriteitswet- en regelgeving en de uitleg daarvan, brengt met zich dat banken het handelen van hun bestaande klanten regelmatig monitoren en ook tijdens de relatie cliëntenonderzoek doet. Dit geldt ook voor sectoren die, hoewel zij legitieme bedrijfsactiviteiten ontplooien, toch onder het vergrootglas van banken liggen. Eén zo’n sector is die van de coffeeshophouders. Hoewel de verkoop van softdrugs wordt gedoogd, is de teelt daarvan verboden. Coffeeshophouders moeten dus zaken doen met partijen die verboden activiteiten verrichten. Daarbij wordt de inkoop van wiet vaak contant afgerekend, hetgeen een groter risico op witwassen met zich brengt.

In een recente zaak (Rechtbank Amsterdam 28 januari 2021, ECLI:NL:RBAM:2021:241) oordeelde de voorzieningenrechter dat de bankrekeningen van een aantal gelieerde coffeeshops terecht waren gesloten door Rabobank. Het door de bank verrichte cliëntenonderzoek naar de bestaande klanten was intensief vanwege hoge contante stortingen, grote hoeveelheden ongebruikelijke coupures van € 500,00, sluiting van de coffeeshops op last van de gemeente en omdat de klanten actief waren in de coffeeshopbranche. De coffeeshops hebben volgens de voorzieningenrechter onvoldoende informatie aan de bank verstrekt over de herkomst van de gelden. Daardoor kon Rabobank haar cliëntenonderzoek niet voltooien en is de bank terecht overgegaan tot beëindiging van de bankrelatie, aldus de rechter.

Overigens heeft Rabobank in een andere procedure laten weten coffeeshops niet categoraal uit te sluiten van zakelijke bankrekeningen. Van belang is dus, en dat geldt niet alleen voor coffeeshophouders, om de nodige informatie te verstrekken aan de bank, zeker waar het de herkomst van gelden betreft.