Niet alles hoeft vernietigd: verzet als redmiddel

In het bestuursrecht kan een rechter een zaak vereenvoudigd (dus zonder zitting) afdoen, bijvoorbeeld wanneer de uitkomst van een zaak zo duidelijk is dat de rechter een zitting niet nodig vindt. Als een partij het vervolgens niet eens is met de verzetuitspraak kan zij daartegen in verzet gaan. In de verzetprocedure beoordeelt de rechter of terecht tot vereenvoudigde behandeling is overgegaan, of dat er wellicht toch een zitting nodig was geweest. Want ook de Afdeling gaat bij vereenvoudigde behandeling nog wel te kort door de bocht, zo illustreert een uitspraak van de Raad van State van 30 oktober 2019.

Wat was er aan de hand?

De (raad van de) gemeente Enschede had een tweetal nieuwe bestemmingsplannen vastgesteld voor de voormalige Vliegbasis Twente. Een plan ‘Midden’, een normaal bestemmingsplan met daarin bestemmingen voor het plangebied, en een plan ‘Zones’, dat twee geluidzones omvatte, namelijk voor het voor het plangebied van ‘Midden’ en voor het plangebied van een eerder vastgesteld bestemmingsplan ‘Noord’.

Het plan ‘Midden’ was mede gebaseerd op de passende beoordeling in het kader van het PAS (Programma Aanpak Stikstof). Omdat de Afdeling daar een streep doorheen heeft gezet, konden bestemmingsplannen het PAS en de daaraan ten grondslag liggende passende beoordeling niet meer gebruiken om te onderbouwen dat er geen significante gevolgen voor Natura 2000-gebieden te verwachten waren. In de beroepsprocedure over de twee bestemmingsplannen hebben appellanten dit argument uiteraard aangevoerd. Mede vanwege die beroepsgrond verzochten zij de Afdeling het plan ‘Midden’ en het plan ‘Zones’, voor zover dat zag op het plangebied ‘Midden’, te vernietigen. Deze plannen waren nu immers onrechtmatig.

Wanneer de zaak bij de Afdeling belandt, lijkt de uitkomst duidelijk. De plannen ‘Midden’ en ‘Zones’ volgen het lot van vele andere bestemmingsplannen die gebaseerd zijn op het PAS. De beroepsprocedure is vereenvoudigd behandeld en in een uitspraak van 17 juli 2019 zijn de beroepen gegrond verklaard en beide plannen vernietigd. De Afdeling vernietigt in die uitspraak dus zowel het gehele plan ‘Midden’ als het plan ‘Zones’, deze laatste “vanwege de samenhang” met het plan “Midden”. De Afdeling vernietigt daarmee echter meer dan waar in beroep om is gevraagd, en daar is de gemeente Enschede het uiteraard niet mee eens.

Niet op de blaren blijven zitten

Als een partij het niet eens is met de vereenvoudigde behandeling van een zaak kan zij in verzet gaan. De gemeente Enschede ging in verzet; zij was het er niet mee eens dat ook het deel Noord van het plan ‘Zones’ was vernietigd. De geluidzones voor ‘Noord’ en ‘Midden’ zijn namelijk akoestisch en fysiek van elkaar te onderscheiden en hebben geen overlap. Bovendien hadden appellanten expliciet te kennen gegeven dat het beroep zich slechts richt op het plan ‘Zones’ voor zover dat ziet op de gronden waarvoor het plan ‘Midden’ (en dus niet ‘Noord’) geldt.

De Afdeling komt in de verzetuitspraak van 30 oktober 2019 tot dezelfde conclusie: in de uitspraak van 17 juli 2019 heeft de Afdeling te veel vernietigd. Dit wordt in de verzetuitspraak gecorrigeerd. Hoewel beide plannen nog steeds worden vernietigd, is die vernietiging ten aanzien van het plan ‘Zones’ slechts gedeeltelijk, namelijk alleen voor zover het plan betrekking heeft op het plangebied van ‘Midden’. Het plan ‘Zones’ wordt dus in stand gelaten voor zover dat ziet op het plangebied van ‘Noord’. De uitspraak van 17 juli 2019 wordt vervallen verklaard.

De vereenvoudigde behandeling is dus wellicht té eenvoudig geweest. Hoewel dit kan gebeuren, illustreert deze verzetuitspraak dat het kan lonen hierop waakzaam te zijn. Niet iedere onrechtmatigheid – ook niet ten aanzien van stikstof - hoeft ertoe te leiden dat het hele plan de spreekwoordelijke prullenbak in moet. Zeker niet als tegen dat plandeel geen beroepsgronden zijn gericht. Als het plandeel dat wél rechtmatig is op zichzelf kan voortbestaan, heeft de rechter de taak om slechts gedeeltelijk te vernietigen. Hetzelfde kan natuurlijk gelden voor omgevingsvergunningen en andere besluiten.

Conclusie

Op papier gaat de verzetprocedure over de rechtmatigheid van de vereenvoudigde behandeling, maar het biedt partijen ook de mogelijkheid om (delen van) de uitspraak in twijfel te trekken. Als gegronde twijfel wordt vastgesteld kan in de verzetuitspraak een nieuwe uitkomst volgen. Hoewel dit in deze zaak niet nodig bleek, kan deze gegronde twijfel er ook toe leiden dat alsnog een zitting wordt gehouden.

In dit geval bleek een deel van een bestemmingsplan onterecht te zijn vernietigd; deze nieuwe uitspraak scheelt de gemeente Enschede dus een hoop werk voor een nieuw plan en biedt rechtszekerheid voor degenen die met het noordelijke deel van het plan ‘Zones’ van doen hebben.

Een verzetprocedure biedt zeker niet in alle gevallen een oplossing, maar het is wel goed deze mogelijkheid bij een vereenvoudigde behandeling in ogenschouw te nemen. Zelfs een rechter ziet wel eens iets over het hoofd, en verzet biedt in gevallen van een vereenvoudigde behandeling de mogelijkheid om dit relatief snel en eenvoudig aan de orde te stellen. Zo is met die eerste rechterlijke uitspraak misschien toch nog niet alles verloren.

Geschreven i.s.m. Emerence Walraven

Quickscan bestemmingsplan

Wilt u zelf duidelijkheid of uw bouwplan past binnen het bestemmingsplan? Voor een vaste prijs onderzoeken onze specialisten de mogelijkheden. Klik hier voor meer informatie over onze Quickscan bestemmingsplan.