Overschrijding van de oplevertermijn door corona: wanneer is sprake van overmacht?

De corona-crisis. Iedereen heeft er last van. Rechtvaardigt dit een beroep door een aannemer op overmacht? Deze vraag wordt hieronder beantwoord. Andere contractuele en wettelijke opties bespraken we reeds in andere artikelen, zoals een beroep onwerkbare dagen, de regels van de UAV  en overige ingangen.

Wat is overmacht?

Van overmacht is sprake indien (bijvoorbeeld) de oplevertermijn niet wordt gehaald door een situatie die buiten de schuld van de aannemer is ontstaan en ook niet voor risico van de aannemer behoort te komen. Indien een aannemer een geslaagd beroep kan doen op overmacht kan de opdrachtgever geen nakoming vorderen. Kortom: indien sprake is van overmacht kan de opdrachtgever geen schade/boete vorderen.

Let wel: partijen kunnen afspreken dat ook ingeval van overmacht een boete verschuldigd is – dat is echter niet het uitgangspunt.

Leidt het coronavirus tot overmacht?

Deze tijden van crisis kunnen tot overmacht leiden. Dit is – zoals altijd – afhankelijk van de specifieke omstandigheden van het geval. Voor een succesvol beroep op overmacht gelden de navolgende vereisten:

I Tijdig opleveren is niet meer mogelijk;

Nakoming onmogelijk of vraagt onmogelijke inspanning

Niet alleen wanneer tijdig opleveren (dus de overeenkomst ‘nakomen’) volstrekt onmogelijk is, maar ook indien nakoming van de aannemer een praktisch onmogelijk grote inspanning of opoffering vereist, is er voldaan aan vereiste I voor overmacht. Dit kan zich bijvoorbeeld voordoen wanneer de overheid besluit tot restricties op import en export. Deze overheidsmaatregelen kunnen verhinderen dat een aannemer kan voldoen aan de overeengekomen opleverdatum.

Morele onmogelijkheid

Het kan ook zijn dat het moreel onmogelijk is te voldoen aan de opleveringsdatum. Van morele onmogelijkheid is sprake indien de nakoming een onmiddellijk en ernstig gevaar zou betekenen voor onder meer de gezondheid. De aannemer dient dan aan te tonen dat deze slechts op tijd kan nakomen door zichzelf en/of anderen in gevaar te brengen, zoals de gezondheid van zijn werknemers. Dit is een zware eis, waaraan op dit moment (nog) niet lijkt te kunnen worden voldaan.

II De reden hiervoor ligt buiten de invloedssfeer van de aannemer;

Voldoen aan de RIVM-maatregelen

Het is aan te raden de maatregelen van het RIVM na te leven. Voorbeelden van maatregelen van het RIVM zijn: bewaar 1,5 meter afstand van elkaar en blijft thuis bij verkoudheidsklachten. Indien niet wordt voldaan aan de voorzorgsmaatregelen kan een beroep op overmacht worden bemoeilijkt. Een aannemer heeft dan immers invloed uitgeoefend op de verspreiding van het virus, waardoor de vertraging mogelijk in de invloedssfeer van de aannemer is komen te liggen.

Maar, let op: er is geen overheidsmaatregel die dwingt om verder te gaan dan de maatregelen van het RIVM. Indien een aannemer uit voorzorgsmaatregel werknemers zonder verkoudheidsklachten thuislaat en dit levert vertraging op, dan zal een beroep op overmacht waarschijnlijk niet slagen. Deze beslissing ligt namelijk in de invloedssfeer van een aannemer.

Een aannemer dient de genomen maatregelen vast te leggen in het V&G-plan en dient vast te leggen hoe de maatregelen worden opgevolgd. Loopt de bouw dan uit; dan is het dossier op orde.

III De aannemer kon het overschrijden van de oplevertermijn niet voorkomen;

Een aannemer dient zo veel mogelijk te voorkomen dat vertraging wordt opgelopen en redelijke alternatieven te onderzoeken. Wanneer bijvoorbeeld een onderaannemer uitvalt vanwege coronamaatregelen, dient de aannemer te onderzoeken of er geen andere onderaannemer ingeschakeld kan worden om vertraging te voorkomen. Daarbij is het wel van belang te controleren welke gevolgen het aanwenden van een alternatief heeft voor het lopende contract. Het kan zijn dat het lopende contract met de eerste onderaannemer eerst beëindigd dient te worden.

IV Tijdens het sluiten van het contract was de coronacrisis niet voorzienbaar;

Het is van belang dat op het moment van het sluiten van de aannemingsovereenkomst de vertraging ten gevolge van maatregelen vanwege het coronavirus niet voorzienbaar was voor de aannemer. In dat geval kon de aannemer de kosten verdisconteren in de overeengekomen prijs. Staat u op het punt een aannemingsovereenkomst te tekenen, houd dan rekening met de mogelijke gevolgen van het coronavirus en neem daar een bepaling voor op. Zie voor meer informatie sub 3 van het blog van collega Stefan Kloots.

V Schade van overschrijding van de oplevertermijn komt niet voor rekening van aannemer

Contractueel

Partijen kunnen in hun overeenkomst bepalen wat wel (en wat niet) onder overmacht wordt verstaan en voor rekening van de aannemer komt. Controleer altijd als eerst de gesloten overeenkomst.

 UAV

Indien wordt gecontracteerd op basis van de UAV leidt een geslaagd beroep op overmacht ertoe dat een aannemer recht heeft op uitstel van de afgesproken opleverdatum (paragraaf 8 lid 5 UAV). Verder kan overmacht reden zijn dat er geen korting is verschuldigd wegens bouwtijdoverschrijding (paragraaf 42 lid 3 UAV). In het bestek kan toepassing van paragraaf 42 lid 3 UAV (overmacht) worden uitgesloten, maar dit betekent niet dat de aannemer zich niet meer op overmacht kan beroepen. Een beroep op overmacht is namelijk ook mogelijk op grond van de Nederlandse wet. Derhalve dient uitsluiting van een beroep op overmacht zeer nadrukkelijk plaats te vinden.

In het verkeer geldende opvattingen

De gebruikelijke opvattingen kunnen met zich meebrengen dat een overschrijding moet worden toegerekend aan de aannemer. Of dit het geval is hangt af van de omstandigheden van elk gegeven geval. Een voorbeeld is financieel onvermogen; dat levert in de regel geen geslaagd beroep op overmacht op.

Afsluiting en tips voor de praktijk

In zijn algemeenheid valt niet te zeggen of de onderhavige coronacrisis overmacht oplevert. Dit is afhankelijk van de specifieke omstandigheden van het geval. Evenwel zal een beroep op overmacht in deze rumoerige tijden vaker slagen dan gebruikelijk.

Is aan deze vijf vereisten voldaan? Dan kan de aannemer succesvol een beroep doen op overmacht.

Vier concrete tips voor de aannemer die hinder ondervindt tijdens de coronacrisis:

1. De aannemer dient zich te houden aan de maatregelen van het RIVM en dient zo veel mogelijk vertraging proberen te voorkomen.
2. Waarschuw zo vroeg mogelijk voor eventuele vertraging in de bouw c.q. de oplevertermijn.
3. Breng gedetailleerd in kaart door welke specifieke (overheids)maatregelen vertraging ontstaat en waarom dat niet via een redelijk alternatief is op te lossen.
4. Ga tijdig om tafel met de opdrachtgever indien verwacht wordt dat de oplevertermijn ten gevolge van het coronavirus niet gehaald kan worden. Deze bijzondere tijd vraagt immers om gezamenlijke oplossingen in goed overleg.

Heeft u vragen over overmacht in uw specifieke situatie. Neem dan gerust contact op, de advocaten van team bouw helpen u graag!