Achtergrond van de Wagevoe
De Wagevoe is tot stand gekomen om de effectiviteit van de geschillenregeling te verbeteren. Dit is ingegeven vanuit de gedachte dat de geschillenregelingsprocedures niet van wezenlijke waarde zijn voor de praktijk, terwijl zowel de aandeelhouders als de vennootschap zelf en haar werknemers profiteren van een effectieve geschillenregelingsprocedure. De vennootschap en de daarbij betrokken belangen zijn over het algemeen niet gebaat bij ruziënde aandeelhouders.
Daarnaast is de Wagevoe er gekomen om de ontvankelijkheidseisen voor een enquêteprocedure te verduidelijken, aangezien uit onderzoek is gebleken dat beursvennootschappen met een hoge beurswaarde de toegang tot de enquêteprocedure kunnen bemoeilijken door een lage nominale waarde toe te kennen aan de geplaatste aandelen. Dit strookt met de doelen van de Wet aanpassing enquêterecht uit 2012 en wordt middels de Wagevoe weer rechtgetrokken.
De geschillenregeling
Wanneer er binnen een vennootschap een conflict ontstaat tussen aandeelhouders, hebben de aandeelhouders de mogelijkheid om via de geschillenregelingsprocedures een gedwongen overdracht van aandelen of stemrecht te bewerkstelligen. Een andere mogelijkheid is om de rechter de prijs te laten bepalen waartegen de aandelen moeten worden overgedragen.
De geschillenregeling voorziet in vier procedures, namelijk de 1) uitstoting (artikel 2:336 Burgerlijk Wetboek (‘BW’)), 2) overdracht van stemrecht voor het geval het stemrecht berust bij een vruchtgebruiker of pandhouder van aandelen (artikel 2:342 BW), 3) uittreding (artikel 2:343 BW) en 4) de vriendelijke uittreding (artikel 2:343c BW). De meest voorkomende zijn uitstoting en uittreding.
Hoe beoogt de Wagevoe de effectiviteit van de geschillenregeling dan te verbeteren?
In de kern door (I) een aanpassing in het toepassingsgebied; (II) een aanpassing van enkele procedurele aspecten; en (III) verruiming van de gronden voor toewijzing van de uitstoting. Verder wordt in de Wagevoe de (vriendelijke) uittreedvordering opengesteld voor bewilligde en vergadergerechtigde certificaathouders.
- Aanpassing in het toepassingsgebied
In het huidige recht is het mogelijk dat aandeelhouders of certificaathouders van een beurs-B.V. toegang krijgen tot de geschillenregeling. Nu is het namelijk zo dat de aandelen en certificaten van aandelen in een B.V. worden toegelaten tot de beurs. De geschillenregeling is oorspronkelijk bedoeld voor vennootschappen waar een eenvoudige verkoop van aandelen niet mogelijk is. Met de aanpassingen uit de Wagevoe worden de beurs-B.V.’s uitgesloten van de geschillenregeling en wordt er weer recht gedaan aan het doel van de geschillenregeling.
- Aanpassing van enkele procedurele aspecten
De uitstoting, uittreding en de procedure tot gedwongen overgang van stemrecht zijn nu nog dagvaardingprocedures, maar worden met de invoering van de Wagevoe verzoekschriftprocedures. Hiermee wordt de procedure vereenvoudigd ten opzichte van het huidige recht, doordat ingewikkelde oproepings-, voegings- en tussenkomstvraagstukken achterwege blijven nu overige aandeelhouders en certificaathouders als belanghebbende door de Ondernemingskamer kunnen worden opgeroepen.
De Ondernemingskamer is na invoering van de Wagevoe de eerste en enige feitelijke rechter die de geschillenregelingsprocedures behandelt. Dit vanuit het oogpunt van effectiviteit. De Ondernemingskamer beschikt over bijzondere rechterlijke expertise om te oordelen over de geschillenregelingsprocedures daar zij specialistische kennis heeft op het gebied van het ondernemingsrecht en ervaring heeft met de waardering van aandelen van vennootschappen. De mogelijkheid om in cassatie te gaan bij de Hoge Raad blijft – terecht in onze ogen – bestaan.
- Verruiming van de grond voor uitstoting
Uitstoting is het verplicht moeten aanbieden van aandelen in een vennootschap. Dit kan de rechter momenteel alleen toewijzen indien gedragingen van de betreffende aandeelhouder in hoedanigheid van aandeelhouder het belang van de vennootschap ‘zodanig schaden of hebben geschaad dat het voortduren van het aandeelhouderschap in redelijkheid niet kan worden geduld’. In het huidige recht kunnen zodoende alleen gedragingen die zijn verricht in de hoedanigheid van aandeelhouder leiden tot uitstoting. De impasse komt echter vaak al in een eerder stadium voor. Denk aan de situatie dat twee 50% aandeelhouders ook allebei bestuurder zijn van de vennootschap. Daar ontstaat de impasse en de daarbij horende gedragingen eerder in hoedanigheid van bestuurder dan in hoedanigheid van aandeelhouder. Het is onwenselijk dat thans moet worden gewacht tot conflicten zich voordoen in de algemene vergadering van aandeelhouders voordat tot uitstoting kan worden overgegaan. Het nieuwe criterium voor uitstoting luidt dan ook dat dat mag, indien het gedrag van de aandeelhouder het belang van de vennootschap zodanig schaadt dat het handhaven van de aandeelhouder redelijkerwijs niet langer kan worden geduld. De norm dat het moet gaan om gedragingen in hoedanigheid van aandeelhouder vervalt hiermee. Daarnaast verruimt de Wagevoe het toepassingsbereik van de geschillenregeling tot certificaathouders wiens positie is te vergelijken met aandeelhouders. Voor houders van certificaten die met medewerking van een N.V. zijn uitgegeven én voor certificaathouders met een door de B.V. statutair toegekend vergaderrecht, wordt de geschillenregeling deels opengesteld. Voornoemde certificaathouders kunnen alleen een beroep doen op uittreding en de vriendelijke uittreding.
De ontvankelijkheidseisen voor de enquêteprocedure
Als aandeelhouder kun je een verzoek bij de Ondernemingskamer indienen om een onderzoek te gelasten naar het beleid en de gang van zaken van een vennootschap en eveneens verzoeken om onmiddellijke voorzieningen te treffen. Om een dergelijk verzoek in te kunnen dienen, gelden er ontvankelijkheidseisen.
De Wagevoe past alleen de ontvankelijkheidseisen voor beursgenoteerde vennootschappen aan. In het huidige recht wordt er een onderscheid gemaakt tussen beursvennootschappen met een geplaatst kapitaal van onder de €22,5 miljoen en een geplaatst kapitaal van meer dan €22,5 miljoen. Nu bepaalt de hoogte van het geplaatste kapitaal nog wat de ontvankelijkheidseisen zijn.
Uit onderzoek is gebleken dat de ontvankelijkheidseis voor beursvennootschappen met een geplaatst kapitaal van maximaal €22,5 miljoen een ongewenst negatief effect kan hebben op de toegang voor kapitaalverschaffers tot de Ondernemingskamer om een enquête te gelasten. Dit is het geval wanneer een beursvennootschap een lage nominale waarde heeft toegekend aan de aandelen in de statuten, maar de beurswaarde in de realiteit veel hoger ligt.
Bij invoering van de Wagevoe verdwijnt dit onderscheid en zal voor iedere beursgenoteerde vennootschap dezelfde ontvankelijkheidseis gelden, namelijk: kapitaalverschaffers die ten minste 1% van het geplaatste kapitaal vertegenwoordigen, zijn ontvankelijk in hun verzoek alsmede kapitaalverschaffers die ten minste een beurswaarde van €20 miljoen vertegenwoordigen. Dit zijn alternatieve criteria. Dat houdt in dat er minimaal aan één van de twee voldaan moet zijn om ontvankelijk te zijn bij de Ondernemingskamer.
Kortom: zodra de Wagevoe in werking treedt, zal er in de ondernemingsrechtelijke praktijk het een en ander gaan veranderen op het gebied van het enquêterecht en de geschillenregeling.
