Update AERIUS Calculator – Nieuwe afkapgrens op 25km

Het einde van het jaar komt weer in zicht en daarmee is het traditiegetrouw tijd voor een nieuwe update van AERIUS Calculator. Met AERIUS Calculator kunnen initiatiefnemers, adviesbureaus en overheden de uitstoot van stikstof en de neerslag (depositie) daarvan op Natura 2000-gebieden berekenen. Als uit die berekening blijkt dat een bepaalde ontwikkeling leidt tot een toename van stikstofdepositie op overbelast Natura 2000-gebied, is doorgaans een vergunning op grond van de Wet natuurbescherming noodzakelijk.

De jaarlijkse update voorziet erin de meest actuele wetenschappelijke inzichten in AERIUS Calculator te verwerken. Blijkbaar zijn er dit jaar veel wetenschappelijke inzichten opgedaan want de aanstaande veranderingen zijn niet gering. In dit blog beantwoorden wij de vraag welke gevolgen de wijzigingen in de praktijk zullen hebben.

Wat verandert er dit jaar?
Allereerst is het van belang de meest relevante wijzigingen na te gaan.

• De belangrijkste verandering is de ‘afkapgrens’  van 25 km voor stikstofdepositie bij alle projecten. Eventuele deposities voorbij deze afkapgrens worden niet in beeld gebracht. Dit zal vooral voor grotere projecten consequenties hebben. Hoewel in de vorige versie van de AERIUS Calculator ook een afkapgrens was opgenomen, gold deze slechts voor wegverkeer en was de afstand veel korter (5 km)

• In de nieuwe versie kun je gebouwen intekenen. Dit is handig voor intern salderen met gebouwen die in de oude situatie verwarmd werden met gas. Daarnaast kan het intekenen van gebouwen verschil maken bij deposities op korte afstand van Natura 2000-gebieden.

• Ook komen er nieuwe kaartlagen wegverkeer beschikbaar. Dit maakt het makkelijker om verkeersstromen en de bijbehorende maximumsnelheden inzichtelijk te maken.

• Daarnaast wordt het mogelijk om tot zes situaties tegelijk door te rekenen en te vergelijken. Deze verschillende situaties kun je dan bijvoorbeeld aanduiden als ‘de oude situatie’, ‘de salderingssituatie’ en ‘de beoogde situatie’. Er kunnen nu namelijk 5.000 verschillende bronnen worden ingevoerd in plaats van de aanvankelijke 250 bronnen.

Deze laatste twee veranderingen van de AERIUS Calculator verbeteren vooral de gebruiksvriendelijkheid.  

Waar komt de nieuwe afkapgrens vandaan?

Aanleiding voor de nieuwe afkapgrens is het eindrapport van het adviescollege ‘Meten en berekenen Stikstof’ (ook wel de ‘Commissie Hordijk’) en de uitspraak van de Raad van State over de A15 van begin dit jaar. Daaruit bleek dat de huidige van versie van de AERIUS Calculator niet doelgeschikt is voor vergunningverlening om meerdere redenen:

• Er worden ten onrechte verschillende rekenmodellen gebruikt voor bijvoorbeeld een stal (het OPS-model) of een weg (het SRM-2-model). Bij het berekenen van de stikstofdepositie voor een weg werd eerder ook een afkapgrens van 5 km gebruikt terwijl er bij andere stikstofbronnen geen afkapgrens gold. Dat verschil was volgens de Raad van State niet uit te leggen.[1]

• Het OPS-model is voor individuele bronnen wetenschappelijk gevalideerd voor afstanden tot 20km.

Op 9 juli 2021 heeft de Minister van LNV een brief naar de kamer gestuurd waarin zij op deze kritiek reageert en waarin de nieuwe afkapgrens is aangekondigd.[2]Daarin geeft zij ook nog een aantal aanvullende redenen voor de afkapgrens van 25 km:

• de grens van 25km wordt ook gehanteerd bij vergunningverlening waarbij het beoordelen van de luchtkwaliteit een rol speelt. In die regelgeving speelt stikstof ook een rol;
• in het buitenland worden vergelijkbare afstandsgrenzen gehanteerd;
• door voor alle projecten een grens van 25km te hanteren worden alle stikstofbronnen gelijkwaardig behandeld waardoor de rekensystematiek beter uitlegbaar wordt.

Wat zijn de gevolgen van de afkapgrens van 25 km?

In artikel 2.1 van de Regeling natuurbescherming wordt het gebruik van de AERIUS Calculator versie 2020 verplicht voorgeschreven bij de beoordeling van projecten die mogelijk stikstofdepositie veroorzaken. Wanneer de nieuwe update van de AERIUS Calculator uitkomt zal datzelfde artikel gewijzigd worden waardoor er verplicht met de nieuwe versie gerekend moet worden.

Omdat in de nieuwe versie (alle) deposities boven de 25 km niet worden meegerekend, hoeft daar dus geen rekening meer mee te worden gehouden. Dit betekent dat er in de nieuwe versie veel minder stikstofeffecten in beeld worden gebracht. Het grote voordeel daarvan is dat er ook niet meer op zoek hoeft te worden gegaan naar oplossingen in de vorm van het extern salderen voor kleine deposities die ver van het project plaatsvinden. Door deze aangepaste rekenmethode wordt het dus eenvoudiger om een natuurtoestemming te krijgen voor met name grotere projecten die gepaard gaan met relatief veel stikstofuitstoot. In zoverre (eindelijk eens) goed nieuws voor bouwers en ontwikkelaars dus!

Tegelijkertijd kan de afkapgrens voor lopende initiatieven ook zuur uitpakken. Daardoor kan er namelijk ook niet meer extern gesaldeerd worden met locaties die zich op méér dan 25 km afstand bevinden van het Natura 2000-gebied waarop jouw project stikstofdepositie veroorzaakt. Bepaalde, mogelijk reeds aangekochte stikstofrechten kunnen in sommige gevallen ineens niet meer worden gebruikt. Daarnaast zullen ook de bestaande depositiebanken na het uitbrengen van deze update tijdelijk niet gebruikt kunnen worden totdat de afkapgrens daarin verwerkt is.

Wat gebeurt er met de lopende procedures?

In de consultatieversie van de wetgeving waarin de update wordt doorgevoerd wordt niet voorzien in overgangsrecht.[3] Dat betekent dat in alle lopende aanvragen waarbij nog niet is beslist op de aanvraag in principe nieuwe stikstofberekeningen moeten worden aangeleverd. Als er al wel een besluit is genomen hoeven de berekeningen niet per se helemaal opnieuw. Het is vaste jurisprudentie van de Raad van State dat een besluit gebaseerd mag worden op de versie van de AERIUS Calculator die dan beschikbaar is.[4] Toch is het voor de juridische houdbaarheid van een besluit in een lopende beroepsprocedure wel aan te raden om ook een berekening met de nieuwe versie te maken. Vanwege de afkapgrens van 25 km zal een herberekening in veel gevallen tot een gunstiger resultaat leiden. Ook kan het alsnog intekenen van gebouwen, wat na de update kan, een verschil maken bij deposities op korte afstanden.[5]

Conclusie

Wanneer de nieuwste update van de AERIUS Calculator wordt doorgevoerd zal het door de afkapgrens van 25 km makkelijker worden om in de toekomst een natuurtoestemming te krijgen voor de grotere projecten. Er zijn zelfs gebieden in Nederland (zoals de Eemshaven) die op meer dan 25 km van een stikstofgevoelig Natura 2000-gebied liggen. Met de nieuwe AERIUS Calculator kunnen er voor deze gebieden geen stikstofdeposities meer berekend worden. Tegelijkertijd dient wel benadrukt te worden dat deze nieuwe versie nog niet aan een rechter is voorgelegd en natuurorganisaties al hebben aangekondigd tegen deze nieuwe rekenmethode te gaan procederen.

[1] ABRvS 20 januari 2021, ECLI:NL:RVS:2021:105, r.o. 69.5.

[2] Bijlage bij Kamerstukken II 2020/21, 35334, nr. 158.

[3] https://www.internetconsultatie.nl/rnb_stikstof

[4] ABRvS 4 augustus 2021, ECLI:NL:RVS:2021:1760, r.o. 11.2, ABRvS 22 april 2020, ECLI:NL:RVS:2020:1110, r.o. 12.11.

[5] ABRvS 29 mei 2019, ECLI:NL:RVS:2019:1603 r.o. 39.3.