Wanneer begint uw werkdag? De arbeidstijd ter discussie gesteld

Moet een werknemer nog omkleden voor zijn dienst? Of moet hij inloggen in systemen voordat hij aan zijn werkdag kan beginnen? Kan de werknemer dan stellen dat dit onder de arbeidstijd valt en hij dus ook loon zou moeten ontvangen? De daadwerkelijke werkzaamheden van de werknemer zijn echter meestal nog niet aangevangen. Regelmatig speelt dan de vraag wat onder de ‘arbeidstijd’ van een werknemer valt. In deze blog bespreken wij twee praktijkvoorbeelden waar deze vraag ter discussie stond.  

Wat is arbeidstijd

De Arbeidstijdenwet bepaalt dat 'arbeidstijd' de tijd is dat de werknemer onder gezag van de werkgever arbeid verricht. Het betreft dus twee vereisten:

1. gezag van de werkgever; en
2. verrichtte arbeid door de werknemer.

Op grond van het (wettelijke) instructierecht kan de werkgever gezag uitoefenen over de werknemer. Zo kan hij voorschrijven op welke manier de werknemer zijn arbeid moet verrichten. Ook het bepalen van de gebruikelijke arbeidstijden valt – binnen de kaders van de wet – onder het instructierecht van de werkgever.

De Hoge Raad oordeelde in 1931 al dat het voor het verrichten van arbeid niet van belang is dat er sprake is van een krachtinspanning. Ook het ter beschikking staan voor de werkgever is arbeidstijd. Een werkgever mag dus verlangen dat een werknemer op een bepaald tijdstip met zijn of haar werkzaamheden begint. Ook als de werknemer daarvoor iets eerder aanwezig moet zijn. Dit valt in beginsel niet zomaar onder de arbeidstijd.

Loon

Als er sprake is van arbeidstijd in de zin van de Arbeidstijdenwet, betekent dat nog niet direct dat hier loon tegenover moet staan. De Arbeidstijdenwet regelt de maximale arbeidstijden en de minimale rusttijden. Het is niet bij wet geregeld of en hoe arbeidstijd verloond moet worden. Soms zijn hierover afspraken gemaakt in de arbeidsovereenkomsten, bijvoorbeeld een vergoeding in geval van bereikbaarheidsdiensten. Het zal in veel gevallen echter logisch en redelijk zijn dat arbeidstijd beloond wordt. 

Inloggen is arbeidstijd

In een recent gepubliceerde uitspraak oordeelde de kantonrechter dat inloggen ook arbeidstijd kan zijn. De betreffende werknemers moesten bij een callcenter tien minuten voor het begin van hun shift beginnen met inloggen. Zij moesten namelijk nog inloggen in tien verschillende systemen en zo zouden ze bij het begin van hun shift klaar zijn om direct telefoontjes te beantwoorden. Dit stond ook in het in de arbeidsovereenkomst van toepassing verklaarde personeelsreglement:

09.00 uur beginnen betekent exact om 09.00 uur klaar zitten om je eerste call aan te nemen dan wel te maken. Meld je daarom altijd 10 minuten voor aanvang je dienst bij je supervisor, dan ben je nooit te laat.

Geen vrijblijvend advies

De kantonrechter oordeelde dat dit geen vrijblijvend advies is. Bovendien erkende de werkgever dat werknemers die later dan 9.00 uur inloggen een waarschuwing krijgen en dat bij herhaling sancties als ontslag kunnen volgen. Er is hier daardoor sprake van een verplichting. Zo komt de kantonrechter tot de conclusie dat de ‘tien minuten-regel’ arbeidstijd is. Het gaat tenslotte om voorbereidende werkzaamheden die onder instructies van de werkgever plaatsvinden. In de arbeidsovereenkomst en de cao is een overwerkvergoeding afgesproken. Deze tien minuten moeten daarom (met terugwerkende kracht) volgens deze overwerkregeling verloond worden.

Te laat komen

Een andere werkgever vroeg zijn werknemers ook om tien minuten voor aanvang van hun dienst op de werkplek aanwezig te zijn. Deze regel was opgenomen in de huisregels die van toepassing waren op de arbeidsovereenkomst én ondertekend werden door de werknemers. Een werkneemster weigerde tien minuten voor aanvang van haar dienst aanwezig te zijn en kwam daardoor structureel te laat. Zij vond het onredelijk dat van haar verlangd werd om tien minuten voor haar werktijd aanwezig te zijn, zonder dat hier een vergoeding tegenover stond. De werkgever besloot daarop om over te gaan tot een ontslag op staande voet.

De kantonrechter oordeelde dat als de werkgever daadwerkelijk van mening is dat het essentieel is voor het correct uitvoeren van de werkzaamheden dat de werknemers tien minuten voor aanvang van hun dienst aanwezig moeten zijn, dat ook tot uitdrukking moet komen in het betalen van loon aan de werknemers voor die tijd. Dan is er sprake van reguliere werktijd.

Doordat er geen loon gekoppeld is aan de tien minuten die de werknemer eerder moet verschijnen op de werkplek, is de arbeidstijd niet-essentieel. Daardoor geeft het structureel niet volgen van deze regel geen dringende reden die een ontslag op staande voet rechtvaardigt.

Conclusie

Een werkgever mag van zijn werknemers verlangen dat zij op de afgesproken begintijd aanvangen met hun werkzaamheden. Aan arbeidstijd hoeft weliswaar niet altijd loon gekoppeld te zijn.

Echter, in de meeste gevallen zal deze arbeidstijd wel moeten worden beloond. Denk dus bijvoorbeeld aan de situatie dat de werknemer op verzoek van de werkgever voor aanvang van de dienst al voorbereidende werkzaamheden verricht.

Heeft u vragen over wat wel en niet onder de arbeidstijd van uw werknemers valt? Of heeft u andere vragen over arbeidstijden en verloning. Neem contact met Lonneke Nouwen of Sander Poelman. Zij helpen u graag verder.