Was Shell wel aansprakelijk voor de schade in Groningen?

Op 27 januari 2018 schreef het Financieel Dagblad dat Shell vorig jaar haar 403-verklaring heeft ingetrokken waarin stond dat Shell hoofdelijk aansprakelijk was voor schulden van de NAM. De NAM – waarschijnlijk wel bekend - is het bedrijf dat gas uit de grond boort in Groningen en daardoor mogelijk (mede) verantwoordelijk en aansprakelijk voor de schade die uit de aardbevingen voortvloeit. In de media werd schande gesproken door onder meer een prominent strafrechtspecialist en zelfs een hoogleraar burgerlijk recht. Is die woede eigenlijk wel terecht?

Deels wel. Allereerst geeft het natuurlijk een signaal af richting de gedupeerde Groningers; het lijkt erop alsof Shell, nu het tij zich tegen de NAM keert, haar handen er vanaf trekt en dus is de reactie van de gedupeerden en de media wel te begrijpen.

Waarom die woede deels onterecht is, is gelegen in het karakter van de 403-verklaring. Een 403-verklaring wordt afgegeven door een moedervennootschap voor schulden uit rechtshandeling van de dochter. Na het intrekken van die 403-verklaring is de moedervennootschap niet meer verantwoordelijk voor nieuw schulden vanaf het moment dat de verklaring is ingetrokken, maar in beginsel nog wel voor de oude schulden.

De 403-verklaring ziet echter niet op onrechtmatige daad van de dochtermaatschappij en laat daar nu – in het geval van de schade in Groningen – nu net sprake van zijn. Shell was op grond van de 403-verklaring dus sowieso niet aansprakelijk voor de aardbevingsschade.

Is er dan eigenlijk niks aan de hand?

Het venijn zit – zoals altijd – in de staart. Ik vermoed dat Shell haar 403-verklaring heeft ingetrokken vanuit haar vooruitziende blik: er wordt namelijk een schadeprotocol opgesteld waarin wordt bepaald hoe en aan wie de schade wordt toegerekend. De afspraken die de NAM en de Staat daarover maken zijn wél rechtshandelingen en voor die rechtshandeling zou Shell wél aansprakelijk zijn op grond van de 403-verklaring (als die niet zou zijn ingetrokken).

Indien de andere aandeelhouder in NAM - ExxonMobile – géén 403-verklaring heeft afgegeven, zou het in stand laten van de 403-verklaring van Shell betekenen dat alleen Shell aansprakelijk zou zijn voor de schulden van NAM.

Dat lijkt een tactisch slimme zet – van en voor Shell – want de cijfers van de NAM wijzen uit dat de NAM zelf onvoldoende verhaal biedt om alle schade direct en integraal te vergoeden. Daarmee brengt Shell zich in een onderhandelingspositie: zij zal naar verwachting wel (zo zegt ze in de media) een bedrag beschikbaar stellen voor de schade, maar heeft de bal in handen voor wat betreft de hoogte van dat bedrag.

De toekomst zal dus moeten leren of Shell woord houdt om alsnog garant te staan en “haar” deel van de schade zal vergoeden. Het voornemen van de Staat om de Groningse schade voor te schieten en vervolgens om te slaan over de betrokken is nobel, maar ook niet geheel zonder risico’s.