Robotisering en automatisering zijn aan de orde van de dag, zeker in de productiebranche. Als gevolg hiervan kan immers sneller, goedkoper en met minder personeel worden geproduceerd. Dit vergt aan de lopende band (digitale) innovaties. Deze kunnen intern worden uitgevoerd, maar worden in veel gevallen ook uitbesteed. Dit roept de vraag op: bij wie rusten de rechten op deze innovaties? Hier bestaan nogal eens wat misverstanden over. Zo wordt soms gedacht dat degene die de opdracht geeft een bepaald ontwerp te maken, daarmee ook automatisch rechthebbende is. Dat is echter zeker niet altijd het geval. Goed dus om hier eens kort bij stil te staan.
Welke rechten?
Het is allereerst van belang om vast te stellen dat een idee of concept om bijvoorbeeld een productieproces op een bepaalde manier aan te passen op zichzelf niet beschermd is. Pas wanneer dit idee of concept op voldoende concrete wijze is uitgewerkt, kan het voor bescherming door intellectuele eigendomsrechten in aanmerking komen. Mede gelet hierop is het van belang dergelijke ideeën en concepten op voorhand te beschermen door onder andere het sluiten van geheimhoudingsovereenkomsten met werknemers en (toekomstige) leveranciers. Vervolgens kan worden bekeken welke intellectuele eigendomsrechten mogelijk bescherming bieden. Wanneer het gaat om de bescherming van innovaties op het gebied van robotisering en automatisering in de productiebranche zullen voornamelijk octrooien en auteursrechten een rol spelen.
Octrooirechten
Een octrooi kan kort gezegd worden verleend voor uitvindingen, die technisch, nieuw en inventief zijn. Denk bijvoorbeeld aan robotbesturing van machines of software met een technisch effect. Een octrooi moet worden aangevraagd en geeft vervolgens een alleenrecht om de uitvinding verder te exploiteren.
Hoofdregel is dat aan degene die de uitvinding heeft gedaan octrooi kan worden verleend. Echter, niet alleen de uitvinder zelf kan een octrooi aanvragen. De aanvrager van een octrooi kan bijvoorbeeld ook een partij zijn die een bepaalde uitvinding heeft gekocht of een werkgever. Op grond van de wet komt een uitvinding aan de werkgever toe, indien deze is uitgevonden door een werknemer in zijn gebruikelijke werkzaamheden. Van belang is echter dat deze regels bijvoorbeeld niet gelden voor een opdrachtnemer. In dat geval geldt dat de feitelijk uitvinder, de opdrachtnemer, recht heeft op octrooi. Indien partijen dat niet wenselijk vinden, zal dus contractueel moeten worden overeengekomen dat het octrooi toekomt aan de opdrachtgever.
Auteursrechten
Auteursrechten ontstaan automatisch door het enkele maken van een werk, zonder dat daarvoor inschrijving in een register is vereist. Om in aanmerking te komen voor auteursrechtelijke bescherming moet het werk een eigen oorspronkelijk karakter hebben en het persoonlijk stempel van de maker bevatten. Dit betekent dat het werk een bepaalde mate van creativiteit moet vertonen. Datgene wat noodzakelijk is voor het verkrijgen van een bepaald technisch effect wordt niet door auteursrechten beschermd. Als het gaat om de robotisering en automatisering in de productiebranche, lijken auteursrechten op het eerste gezicht dus niet snel een rol te spelen. Echter, de broncode van software en bijvoorbeeld de gebruikersinterface kunnen wel beschermd zijn door auteursrechten.
Hoofdregel is dat de auteursrechten rusten bij degene die een bepaald ontwerp heeft gemaakt. Indien een opdrachtnemer een bepaalde innovatie heeft ontwikkeld, komen de auteursrechten dus aan hem toe en niet aan de opdrachtgever. Auteursrechten kunnen echter bij voorbaat contractueel worden overgedragen. Als de opdrachtgever aanspraak wil kunnen maken op de auteursrechten, moeten hierover dus afspraken worden gemaakt met de opdrachtnemer.
Bedrijfsgeheim
Ook kan het zo zijn dat een bepaalde vorm van robotisering of automatisering niet voor bescherming door intellectuele eigendomsrechten in aanmerking komt, omdat niet aan de voorwaarden voor bescherming is voldaan. Denk bijvoorbeeld aan specifieke knowhow omtrent productiemethoden of formules. In dat geval is het aan te raden de betreffende informatie geheim te houden, door het treffen van maatregelen zoals versleuteling en het sluiten van geheimhoudingsovereenkomsten. Dit maakt dat de informatie kan worden aangemerkt als bedrijfsgeheim en op basis daarvan kan worden opgetreden tegen derden die daarvan onrechtmatig gebruik maken. Lees hierover bijvoorbeeld meer in het artikel Bescherm uw bedrijfsgeheimen!
Belang van duidelijke afspraken
Innovaties in het productieproces kunnen op verschillende manieren beschermd worden. Het is van belang op voorhand na te denken over de mogelijkheden en daarover met onder andere werknemers en leveranciers goede afspraken te maken. Voor de verschillende intellectuele eigendomsrechten, zoals octrooien en auteursrechten, gelden namelijk verschillende wettelijke regels voor het aanwijzen van de rechthebbende. Door op voorhand afspraken te maken, kan discussie over de vraag van wie een bepaalde innovatie is, wie deze mag gebruiken en onder welke voorwaarden worden voorkomen.
