Door de hoge energieprijzen stijgen de prijzen van dakpannen. Sommige fabrieken hebben zelfs de productie van dakpannen stilgelegd omdat het te veel kost de droogovens draaiende te houden. Deze kostenstijgingen raken ook de dakdekker. In de praktijk gelden in de relatie dakdekker-leverancier veelal algemene voorwaarden van de leverancier of de in de branche veel gebruikte HIBIN-verkoopvoorwaarden. In deze voorwaarden is opgenomen dat de leverancier prijsstijgingen mag doorberekenen aan de dakdekker. Kan de dakdekker deze prijsstijging vervolgens doorberekenen aan de opdrachtgever? Noreen Sturris geeft in dit artikel antwoord op die vraag.
Prijsstijgingen en nieuwe contracten
Om te beginnen met een open deur: bij nieuwe contracten is het van belang vroegtijdig de gevolgen van mogelijke prijsstijgingen te bespreken met de opdrachtgever en daarover specifieke afspraken te maken. Daarvoor zijn verschillende mogelijkheden.
Bouwend Nederland heeft een model contractbepaling opgesteld die de mogelijkheid van prijscompensatie tijdens de uitvoering van het werk (in overleg) expliciet open laat. Explicieter is om een bepaling op te nemen waarbij de offerte wordt gebaseerd op het kostprijsniveau zoals dat geldt per offertedatum en dat prijsstijgingen (vanaf een bepaald percentage) van kostprijsbepalende factoren worden doorberekend. Op die manier zijn prijsstijgingen in het contract ondervangen.
Prijsstijgingen en bestaande contracten
In het geval van bestaande contracten is het uitgangspunt dat de afspraken van het contract gelden. Heeft de dakdekker in de overeenkomst geen afspraken gemaakt met zijn opdrachtgever? Dan kan worden teruggevallen op de regels over prijsstijgingen in de wet of afspraken in de eventuele toepasselijke bouwvoorwaarden zoals de UAV 2012. Dit is een veel gebruikte set aan bouwvoorwaarden die wordt gebruikt in contracten met professionele opdrachtgevers. De wet en de UAV 2012 kennen mogelijkheden om een prijsstijging door te berekenen.
Prijsstijgingen en de wet
Artikel 7:753 BW (kostenverhogende omstandigheden)
De wet, specifiek artikel 7:753 BW, voorziet in een mogelijkheid om prijsstijgingen door te berekenen. Volgens de wet moet het dan gaan om:
- kostenverhogende omstandigheden die niet aan de aannemer zijn toe te rekenen;
- die na het sluiten van de aannemingsovereenkomst ontstaan of aan het licht treden; en
- waarmee de aannemer bij het bepalen van de aanneemsom met die omstandigheden geen rekening hoefde te houden.
Let op! De wettekst bepaalt dat de rechter “de overeengekomen prijs geheel of gedeeltelijk aan de kostenverhoging [kan] aanpassen”, maar in de praktijk is eerder sprake van een gedeeltelijke verdiscontering van de prijsstijging. De rechter zal rekening houden met de omstandigheden van het geval en het ondernemersrisico van de aannemer.
De AVA 2013 kent een soortgelijke bepaling.
Paragraaf 47 UAV 2012
Indien de dakdekker werkt voor een professionele opdrachtgever is het gebruikelijk dat de UAV 2012 geldt. De UAV kent een soortgelijke bepaling (par. 47 – de UAV is alleen van toepassing als partijen die hebben afgesproken), maar stelt als aanvullende eis dat het gaat om kostenverhogende omstandigheden die:
- de prijs van het gehele werk aanzienlijk verhogen.
Verschillend ten opzichte van de wettelijke bepaling is:
i) het ontbreken van een noodzakelijke rechterlijke interventie; én
ii) de aanwezigheid van het vereiste van een aanzienlijke kostenverhoging van het gehele werk.
Wat is dan aanzienlijk? In jurisprudentie wordt af en toe een drempel van 5% (van de gehele aanneemsom) gehanteerd. Dat is echter geen vast gegeven.
Zowel artikel 7:753 BW als paragraaf 47 UAV zijn van regelend recht. Dit betekent dat daarvan in de overeenkomst afgeweken kan worden. Zijn deze bepalingen uitgesloten, dan heeft de dakdekker een laatste strohalm: een beroep op onvoorziene omstandigheden.
Artikel 6:258 BW (onvoorziene omstandigheden)
De wettelijke regeling van onvoorziene omstandigheden is van dwingend recht en kan dus niet worden uitgesloten in een overeenkomst. Op verzoek van een contractspartij kan de rechter de overeenkomst wijzigen of ontbinden. Dat kan alleen als er sprake is van onvoorziene omstandigheden “welke van dien aard zijn dat de wederpartij naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid ongewijzigde instandhouding van de overeenkomst niet mag verwachten”.
De regeling voor onvoorziene omstandigheden is bedoeld voor extreme gevallen. Alleen wanneer het onaanvaardbaar is of uitermate bezwaarlijk voor een van de contractspartijen dat een contract ongewijzigd in stand blijft, kan de rechter het contract wijzigen of ontbinden. In een recente uitspraak oordeelde de Raad van Arbitrage dat de Oorlog in Oekraïne geldt als een onvoorziene omstandigheid. Daardoor werd een verdere ongewijzigde uitvoering van een aannemingsovereenkomst niet langer als verantwoord geacht. Uit de uitspraak volgt helaas niet hoe vervolgens de pijn verdeeld wordt. Duidelijk is dat wanneer sprake is van enorme prijsstijgingen die zijn veroorzaakt door de oorlog in Oekraïne, de aannemer een aanpassing van de aannemingsovereenkomst kan vorderen.
In alle gevallen: waarschuw de opdrachtgever en ga in gesprek!
In alle gevallen is het heel belangrijk om zo snel en zo concreet mogelijk de prijsstijgingen (schriftelijk) te onderbouwen en het gesprek aan te gaan. De opdrachtgever heeft bij een terechte waarschuwing ook de mogelijkheid om het werk te vereenvoudigen of te beperken. Kortom, ga met elkaar in gesprek!
