Dark stores te donker om detailhandel te kunnen zijn

In steeds meer steden vestigen zich flitsbezorgers als Flink, Getir en Gorillas met de belofte binnen 10 minuten boodschappen te kunnen bezorgen aan jouw deur. Een mooie belofte, maar met nieuwe initiatieven ontstaan vaak ook nieuwe problemen. Bij flitsbezorgers is dat niet anders. Zo is de vraag hoe dergelijke diensten planologisch moeten worden beoordeeld. Flitsbezorgers vestigen zich steeds meer in winkelpanden in het centrum van steden, maar volgens een recente uitspraak van de voorzieningenrechter kwalificeren de zogenaamde dark stores van flitsbezorgers niet als detailhandel.

Voorbereidingsbesluit tegen flitsbezorgers

Flitsbezorgers vestigen zich in steeds meer gemeentes. Gemeentes proberen de komst van nieuwe flitsbezorgers via verschillende wegen te bemoeilijken. Wellicht niet zozeer omdat er ze op tegen zijn, maar vooral omdat de flitsbezorgers planologisch een beetje tussen wal en schip vallen. In verschillende gemeentes zijn of worden daarom voorbereidingsbesluiten genomen waarmee de vestiging van nieuwe dark stores op ongewenste locaties moet worden voorkomen. Binnen een jaar zal dan een bestemmingsplan met dezelfde strekking ter inzage worden gelegd. Wij schreven al eerder een blog over de (on)mogelijkheden voor gemeenten om op basis van het bestemmingsplan op te treden tegen de aanwezigheid van deze dark stores. Het is namelijk niet makkelijk te zeggen hoe dark stores in planologische zin moeten worden gekwalificeerd.

Dark store een distributiecentrum

In Oegstgeest wilde een flitsbezorger een dark store openen in een winkelstraat met (veelal) kleinschalige detailhandel. De flitsbezorger had het pand al aangekocht en was begonnen met verbouwingswerkzaamheden ten behoeve van het gebruik als dark store. Volgens het ter plaatse geldende bestemmingsplan is detailhandel, met uitzondering van supermarkten, toegestaan. Het bestemmingsplan kent de volgende definitie van detailhandel:

“het bedrijfsmatig te koop aanbieden (waaronder de uitstalling ten verkoop), verkopen, verhuren, leasen en leveren van goederen aan personen die goederen kopen, leasen of huren voor gebruik, verbruik of aanwending anders dan in de uitoefening van een beroeps- of bedrijfsactiviteit. Een supermarkt is niet toegestaan tenzij specifiek aangegeven.”

De flitsbezorger is van mening dat de online verkoop van boodschappen binnen de bovenstaande definitie valt. Volgens de gemeente voldoet een dark store niet aan de definitie van detailhandel. Een dark store lijkt volgens de gemeente nog het meest op een distributiecentrum, van waaruit de logistiek van goederen is geconcentreerd. Er worden ter plaatse namelijk niet zichtbaar producten verkocht en de boodschappen kunnen ook niet ter plaatse worden opgehaald. De gemeente legde daarom een preventieve last onder dwangsom op, om te voorkomen dat de locatie gebruikt zou worden als dark store.

Wel of geen detailhandel

Bij de bepaling of er al dan niet sprake is van detailhandel moet volgens de voorzieningenrechter vooral veel waarde worden toegekend aan de ‘uitstalling ten verkoop’ uit de definitiebepaling van het bestemmingsplan. De vraag is of onder uitstalling ook het aanbod van producten via een app moet worden begrepen.

Het antwoord op die vraag moet volgens de voorzieningenrechter ontkennend luiden. De ramen van de dark store zijn namelijk compleet afgeplakt waardoor de producten vanaf de openbare weg niet zichtbaar (zullen) zijn voor het publiek. Klanten kunnen ter plaatse ook geen producten uitzoeken en kopen. Het feit dat je op een app kan zien welke producten ter plaatse aanwezig zijn, maakt volgens de voorzieningenrechter niet dat er ook sprake is van uitstalling ten verkoop.

Naar het oordeel van de voorzieningenrechter kwalificeert het gebruik als dark store daarom niet als detailhandel in de zin van het bestemmingsplan. Het gebruik als dark store was daarom in strijd met de planregels en de gemeente mocht daartegen (preventief) handhavend optreden.

Gevolgen voor de praktijk

Een echte conclusie kan naar aanleiding van het oordeel van de voorzieningenrechter nog niet worden getrokken, het blijft immers een voorlopig oordeel. Daarnaast is het zo dat de definitie van detailhandel per bestemmingsplan kan verschillen. In dit geval hecht de voorzieningenrechter veel waarde aan de letterlijke tekst van de detailhandelsdefinitie. Bij een ruimere definitie zal het voor gemeentes lastiger zijn om flitsbezorgers uit de binnenstad te weren. Bovendien gelden in gebieden met functiemenging (waaronder detailhandel) vaak bestemmingsplannen die ook andere functies dan detailhandel toestaan. Kortom: van geval tot geval moet worden bekeken of het vestigen van een dark store mogelijk is.

De ontwikkelingen rondom flitsbezorgers volgen zich de laatste tijd in rap tempo op. De tijd zal moeten uitwijzen of gemeentes flitsbezorgers succesvol buiten de deur weten te houden of dat het bestemmingsplan niet geschikt blijkt voor handhaving wanneer flitsbezorgers voor overlast zorgen.  Voor het beteugelen van mogelijke overlast ligt een aanpak via de ‘openbare orde’ wellicht meer voor de hand.