Rechter fluit Autoriteit Persoonsgegevens terecht terug

Al enige tijd geleden blogde ik dat de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) zich te streng opstelt tegen bedrijven die persoonsgegevens van betrokkenen verzamelen voor commerciële doeleinden. De AP stelt zich namelijk op het standpunt dat zuiver commerciële belangen en winstmaximalisatie geen grond zijn om persoonsgegevens te verwerken. Dat staat echter haaks op eerdere uitspraken van het Europese Hof. Ook komt het standpunt van de AP niet terug in de tekst van de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG). Sterker nog, de AVG biedt juist wél ruimte om persoonsgegevens te verwerken voor commerciële doeleinden.

Afgelopen maandag maakte de rechtbank Midden-Nederland eindelijk korte metten met dit standpunt van de AP. Goed nieuws dus voor de (commerciële) bedrijven in ons land en reden om daarover een blog te schrijven.

Standpunt AP: zuiver commerciële belangen en winstmaximalisatie een ‘no go’

De AVG bepaalt dat persoonsgegevens alleen verwerkt mogen worden wanneer daarvoor een wettelijke grondslag bestaat. Een van die grondslagen is het zogenaamde gerechtvaardigd belang van de organisatie die de persoonsgegevens wil gaan verwerken. Met andere woorden; een belang van de organisatie waarvoor noodzakelijkerwijs bepaalde persoonsgegevens moeten worden verwerkt. Als voorbeelden noemt de AP het beschermen van de privésfeer, fraudebestrijding (diefstal) en het nakomen van zorgplichten. In dat verband meent de AP dat het enkel dienen van een zuiver commercieel belang en winstmaximalisatie uitdrukkelijk niet kwalificeren als gerechtvaardigd belang om persoonsgegevens te verwerken.

Dat standpunt van de AP is zeer omstreden. In de eerste plaats is deze uitleg in strijd met de AVG, die geen definitie of opsomming geeft bij het begrip gerechtvaardigd belang. De organisatie kan dat belang dus zelf invullen, zolang de verwerking van de persoonsgegevens maar echt noodzakelijk is om dat belang te dienen, dat belang niet op een minder ingrijpende manier kan worden gediend, en de belangen van de betrokkenen daarmee niet onevenredig worden geschaad (belangenafweging). Reden dat de uitleg van de AP niet in overeenstemming is met die van andere Europese toezichthouders. Zij menen dat het wel is toegestaan persoonsgegevens te verwerken voor commerciële doeleinden.

Verder is het standpunt van de AP in strijd met verschillende Europese rechtspraak, waarin is overwogen dat bepaalde economische belangen (zoals reclame maken) als gerechtvaardigd belang kunnen kwalificeren. Ook heeft het Hof van Justitie bij herhaling overwogen dat het lidstaten niet vrijstaat voor bepaalde categorieën verwerkingen op voorhand een beroep op het gerechtvaardigd belang uit te sluiten.

In de laatste plaats levert dit standpunt vooral in de praktijk voor (commerciële) bedrijven een probleem op. Zij lopen er tegenaan dat zij geen beroep kunnen doen op het commerciële belang voor een verwerking van persoonsgegevens, wat het uitvoeren van marketingactiviteiten lastiger maakt en waardoor de ontwikkeling en gebruiksvriendelijkheid van producten en diensten mogelijk worden geremd.

Ondanks de vele kritiek en de (juridische) argumenten die tegen het standpunt van de AP spreken, heeft de AP tot op heden haar standpunt niet gewijzigd. Inmiddels heeft de rechtbank Midden-Nederland een uitspraak gedaan die daar hopelijk verandering in brengt.

Forse boete VoetbalTV

VoetbalTV is een bedrijf dat sinds 2018 bij ongeveer 150 amateurvoetbalclubs in Nederland camera’s heeft geplaatst die volledig automatisch voetbalwedstrijden registreren en opnemen. Vervolgens zendt VoetbalTV deze beelden uit via haar app. De AP heeft herhaaldelijk bezwaren geuit tegen deze handelwijze, met name omdat ook opnames worden gemaakt en uitgezonden van minderjarige voetballers. Volgens de AP ligt aan deze verwerking een zuiver commercieel belang ten grondslag en dat mag niet. Daardoor is volgens de AP sprake van een grootschalige privacy inbreuk en heeft zij een bestuurlijke boete van € 575.000 opgelegd aan VoetbalTV.

Is de boete terecht?

VoetbalTV heeft tegen deze boete (eerst bezwaar en daarna) beroep ingediend bij de rechtbank en stelt dat zij vanwege (onder meer) een commercieel belang de beelden van de voetbalwedstrijden verwerkt. Volgens VoetbalTV mag dat op grond van de AVG en heeft de AP haar ten onrechte een boete opgelegd. De AP verweert zich daartegen met haar omstreden standpunt dat een zuiver commercieel belang geen gerechtvaardigd belang kan zijn en dat VoetbalTV met het verwerken van het beeldmateriaal gezorgd heeft voor een grootschalige privacy inbreuk.

De rechtbank maakt hier – gelukkig - korte metten mee en overweegt dat de AP met haar strikte toepassing het gerechtvaardigd belang “niet op een open en flexibele manier uitlegt, zoals wel zou moeten.” De rechtbank concludeert dat het op voorhand uitsluiten van bepaalde belangen – zoals de AP doet – in strijd is met de rechtspraak van het Hof van Justitie. De AP had naar het oordeel van de rechtbank een onderzoek moeten doen naar de belangen van VoetbalTV en vervolgens een belangenafweging moeten maken tussen die belangen en de belangen van de betrokkenen. Nu dit niet gebeurd is, is het beroep gegrond en wordt het besluit, waarin de boete is gegeven, vernietigd.

Commercieel belang wél grond voor verwerking

De uitspraak van de rechtbank erop neer dat de strikte uitleg van de AP inderdaad niet in lijn is met de AVG. Dit levert voor veel ondernemers goed nieuws op; zij mogen hun commerciële belang dus wel ten grondslag leggen aan de verwerking van persoonsgegevens[1]. Eerlijk gezegd hebben wij onze klanten de afgelopen tijd ook gewoon positief geadviseerd over de verwerking van persoonsgegevens voor commerciële doeleinden, ondanks het standpunt van de AP. Maar deze uitspraak betekent echt ‘groen licht’.

Of en op welke wijze de AP haar normuitleg van het gerechtvaardigd belang nog verandert, moeten we nog even afwachten. Ik ben benieuwd!

Benieuwd naar de volledige uitspraak? Klik dan hier.
Heeft u vragen over het verwerken van persoonsgegevens voor commerciële doeleinden? Neem dan gerust contact ons op.

[1] Uiteraard moet de verwerking dan wel echt noodzakelijk zijn, moet er geen sprake zijn van een minder ingrijpende optie en mag de verwerking niet onredelijk bezwarend zijn voor de betrokkenen.