Hoe kan een rechtspersoon worden beëindigd?
1. Ontbinding en vereffening
Ontbinding en vereffening gebeurt in de gevallen waarbij een rechtspersoon een positief vermogen heeft. Vereffening is een wettelijk vastgelegde en met waarborgen omklede procedure, waarbij een vereffenaar op een voor schuldeisers transparante wijze het vermogen van een rechtspersoon te gelde maakt. Daarna worden de opbrengsten volgens de wettelijke rangorde verdeelt onder de schuldeisers.
2. Faillissement aanvragen
Een bestuurder kan ook kiezen om het faillissement van de rechtspersoon aan te vragen. Hiervoor moet de rechtspersoon in de toestand verkeren waarin zij heeft opgehouden te betalen. De rechtspersoon moet minimaal twee schuldeisers hebben, waarvan één een opeisbare vordering heeft. Het doel van een faillissement is om de activa van de rechtspersoon te gelde te maken en de opbrengst te verdelen onder de schuldeisers.
Als er geen baten zijn om te verdelen, is een eigen faillissementsaanvraag niet de geschikte manier van het beëindigen van de rechtspersoon. Wanneer een bestuurder weet dat er geen baten zijn, maar toch een eigen faillissement van de rechtspersoon aanvraagt, kan dit zelfs aansprakelijkheid van de bestuurder tot gevolg hebben.
3. Turboliquidatie
Als een rechtspersoon geen baten meer heeft, dan is er geen vermogen meer om te vereffenen. In dat geval is turboliquidatie in de regel de meest geschikte manier om te beëindigen. Turboliquidatie wordt uitgevoerd door het nemen van een ontbindingsbesluit door het bestuur of de algemene vergadering van aandeelhouders (AVA). Door dit besluit houdt de rechtspersoon direct op te bestaan. Na het ontbindingsbesluit moet de ontbinding worden doorgegeven aan de Kamer van Koophandel.
Vanaf 15 november 2023 gelden er een aantal nieuwe verplichtingen voor bestuurders waaraan zij na het ontbindingsbesluit opvolging aan moeten geven: de deponeringsplicht en de bekendmakingsplicht. Deze worden in de paragraaf ‘Verplichtingen voor bestuurders na de invoering Tijdelijke wet transparantie turboliquidatie’ verder toegelicht.
Voordelen van turboliquidatie
Turboliquidatie is een relatief snelle, eenvoudige en goedkope manier om een lege rechtspersoon te ontbinden. Een rechtspersoon kan snel worden afgewikkeld zonder dat er een vereffeningsprocedure gevolgd hoeft te worden. Dit bespaart kosten en het proces kan in zeer korte tijd worden afgerond.
Het overgrote deel van de rechtspersonen wordt op deze manier beëindigd. In 2022 werden zo’n 50.000 rechtspersonen beëindigd. In ruim 90% van de gevallen gebeurde dit door middel van turboliquidatie.
Nadelen van turboliquidatie
Tegenover de voordelen van turboliquidatie staat een aantal nadelen waar een bestuurder bedacht op moet zijn.
- In het geval er achteraf baten aanwezig blijken te zijn, kan dit tot gevolg hebben dat alsnog een vereffeningsprocedure gevolgd moet worden. In dat geval herleeft de rechtspersoon (maar blijft ontbonden) voor het afwikkelen van de vereffening. Als tijdens de vereffening blijkt dat de baten te weinig zijn om alle schuldeisers te voldoen, zal alsnog een eigen faillissement moeten worden aangevraagd.
- Onder bepaalde voorwaarden kan ook na ontbinding door turboliquidatie een schuldeiser het faillissement van de rechtspersoon aanvragen. Hiervoor moet de schuldeiser aannemelijk weten te maken dat er nog wel baten zijn.
- Er bestaat een risico op persoonlijke aansprakelijkheid van de bestuurder indien de turboliquidatie voor oneigenlijke doelen wordt ingezet of wanneer de turboliquidatie niet volgens de wettelijke vereisten wordt uitgevoerd. Sinds 15 november 2023 is er daarnaast een risico om een bestuursverbod opgelegd te krijgen als bestuurders bepaalde verplichtingen die gelden sinds 15 november 2023 schenden. Naast het bestuursverbod kan het schenden van deze deponeringsplicht een strafbaar feit van de bestuurders opleveren. Deze risico’s, en hoe ze voorkomen kunnen worden, worden in de paragraaf ‘Risico’s bij turboliquidatie’ nader toegelicht.
Verplichtingen voor bestuurders na de invoering Tijdelijke wet transparantie turboliquidatie
Met de invoering van de Tijdelijke wet transparantie turboliquidatie is er een aantal nieuwe verplichtingen ontstaan voor bestuurders. In artikel 2:19b BW zijn de deponeringsplicht en bekendmakingsplicht voor bestuurders vastgelegd.
Deponeringsplicht
De deponeringsplicht houdt in dat binnen 14 dagen na inschrijving van de ontbinding een:
- balans en staat van baten en lasten van het ontbindingsjaar plus het jaar daarvoor,
- een omschrijving van de oorzaak van het ontbreken van baten, de wijze van het te gelde maken van de baten plus verdeling van de opbrengst en de reden waarom bepaalde schuldeisers geheel of gedeeltelijk onbetaald zijn gebleven; en
- de jaarrekeningen inzake de boekjaren voorafgaand aan het ontbindingsjaar voor zover nog niet gedaan in voorkomend geval inclusief accountantsverklaring, moeten worden gedeponeerd.
Voor de deponering van de onder (ii) genoemde stukken is het belangrijk voor de bestuurder om te weten dat alleen vaststellen dat er geen geld meer aanwezig is in de rechtspersoon, niet volstaat om aan de wettelijk voorgeschreven omschrijving van de oorzaak van het ontbreken van baten te voldoen. Hierbij moet meer uitleg door de bestuurder worden gegeven.
Daar komt bij dat voor de omschrijving van de wijze van het te gelde maken van de baten, de gehele periode van afwikkeling moet worden betrokken. Het is dus belangrijk om volledig en transparant te zijn over het verloop van de turboliquidatie.
Bekendmakingsplicht
De daarbij horende bekendmakingsplicht van lid 2 van artikel 2:19b BW, brengt mee dat na de deponering van de hierboven genoemde stukken, schuldeisers onverwijld – dat wil zeggen: zonder enig uitstel – van de deponering op de hoogte gebracht moet worden. De bestuurder moet dus direct na deponering van de stukken zijn schuldeisers schriftelijk mededelen dat de stukken zijn gedeponeerd en waar de schuldeisers deze stukken kunnen raadplegen.
Risico’s bij turboliquidatie
Bij een zorgvuldig en volgens de regels uitgevoerde turboliquidatie is de kans op problemen achteraf klein. Turboliquidatie is immers in de kern een correcte manier om rechtspersonen zonder baten te laten ophouden te bestaan.
Toch is er een aantal mogelijke valkuilen en risico’s waarmee rekening gehouden moet worden. Die zien met name op het schenden van de nieuw ingevoerde verplichtingen waaronder de deponerings- en bekendmakingsplicht.
Bestuursverbod
Om te beginnen is in artikel 2:19c BW een bestuursverbod geïntroduceerd. Een bestuursverbod houdt in dat de bestuurder gedurende een door de rechter te bepalen periode van maximaal 5 jaar niet tot bestuurder of commissaris worden benoemd.
Als er een ontbinding door middel van turboliquidatie heeft plaatsgevonden waarbij één of meer schuldeisers onbetaald zijn gebleven en er aan een of meer van de volgende voorwaarden is voldaan, riskeert de bestuurder een bestuursverbod als:
- De bestuurder niet heeft voldaan aan de deponeringsverplichting en bekendmakingsverplichting; of
- de bestuurder doelbewust heeft gehandeld of nagelaten waardoor een of meer schuldeisers aanmerkelijk zijn benadeeld; of
- de bestuurder in de twee voorafgaande jaren tenminste tweemaal betrokken was bij een faillissement of een turboliquidatie waarbij één of meerdere schuldeisers onbetaald zijn gebleven en hem daarvan een persoonlijk verwijt treft.
Een bestuursverbod wordt door de rechtbank op verzoek van het Openbaar Ministerie uitgesproken.
Strafbaarstelling
Naast het bestuursverbod is er ook een strafbaarstelling geïntroduceerd in de Wet op de economische delicten voor het schenden van de deponeringsplicht. Schending van de deponeringsplicht door bestuurders kan dus een strafbaar feit opleveren. Het gaat hierbij over schending van de verplichtingen uit artikel 2:19 lid 1 BW. De strafbaarstelling ziet alleen op de deponeringsplicht. Schending van de bekendmakingsplicht is dus niet strafbaar gesteld.
Dat laat onverlet dat een schending van de bekendmakingsplicht wel kan meewegen in bijvoorbeeld eventuele civiele procedures aangespannen tegen het bestuur door schuldeisers die zich benadeeld voelen door de turboliquidatie. Hierover meer in onze volgende blog over de positie van de schuldeiser bij turboliquidatie.
Onrechtmatige selectieve betaling
Een laatste risico waar bestuurders zich bewust van moeten zijn, is het voorkomen van onrechtmatige selectieve betalingen voorafgaand aan de turboliquidatie. Daarmee bedoelen we dat de bestuurder met de laatste financiële middelen van de vennootschap bewust bepaalde schulden betaalt om op die manier de baten te laten verdwijnen. Door een dergelijke selectieve betaling wordt de gelijkheid van schuldeisers op onrechtmatige wijze geschonden en worden de niet-betaalde schuldeisers benadeeld. Dit kan een grondslag zijn voor bestuurdersaansprakelijkheid.
Concluderend
De Tijdelijke wet transparantie turboliquidatie zorgt voor verschillende veranderingen die impact kunnen hebben op uw keuzes als bestuurder om wel of niet tot turboliquidatie over te gaan. Ondanks de nieuwe verplichtingen voor bestuurders bij turboliquidatie, kan turboliquidatie nog steeds de beste optie zijn om de rechtspersoon te beëindigen. Een goede voorbereiding en juiste advisering is hierbij essentieel.
